Nhà lao đặc biệt ở xứ ngàn hoa

Trung tâm Giáo huấn thiếu nhi Đà Lạt do Mỹ và chính quyền tay sai dựng lên nhằm thực hiện âm mưu chia tách các tù nhân chính trị thiếu nhi ra khỏi sự giáo dục, dìu dắt của cách mạng, đặt dưới sự chỉ huy trực tiếp của Tổng nha Cảnh sát Sài Gòn.

Đây là nơi giam giữ hơn 600 tù nhân thanh thiếu nhi (từ 12 đến 17 tuổi) có tinh thần cách mạng, được tập trung từ khắp các nhà lao ở miền Nam.

Một nhà lao đặc biệt

Nhà lao này được thiết kế thành một khối chữ nhật khép kín với tường đá dày bao quanh. Án ngữ phía trước là khối nhà chữ A, hai bên là các phòng giam, xà lim. Hai dãy nhà ngang tạo thành hai khoảnh sân ở giữa để phục vụ các hoạt động của tù nhân khi ra ngoài phòng giam.

Bộ máy quản lý nhà lao được tổ chức chặt chẽ, nhân sự được chọn lọc kỹ lưỡng từ đội ngũ đã qua đào tạo ở các nhà lao thời bấy giờ. Đứng đầu là ban quản đốc; ban an ninh chuyên đàn áp, đánh đập; ban cải huấn chuyên lên kế hoạch tuyên truyền xóa bỏ tư tưởng cách mạng trong tù nhân thiếu nhi; ban hướng nghiệp chuyên mở các lớp dạy nghề, thực chất là mị dân; ban giám thị chuyên cắt cử người theo dõi thường trực tại các phòng giam; quản đốc chỉ đạo giám thị và chiêu dụ một số tù nhân ra làm trật tự nhằm gây chia rẽ nội bộ tù nhân thiếu nhi, cách ly thiếu nhi yêu nước khỏi tầm ảnh hưởng của cha anh và gột rửa tư tưởng, tinh thần đấu tranh cách mạng.

Ngày nay, Khu di tích Nhà lao thiếu nhi Đà Lạt trở thành "địa chỉ đỏ", giáo dục lòng yêu nước cho các thế hệ.

Đặc biệt, hầm đá là khu vực ít được biết đến, dành riêng giam giữ những tù nhân mà địch cho là "cứng đầu". Tại đây, chúng tra tấn bằng “tắm sương” đối với các chiến sĩ cách mạng nhỏ tuổi. Đây là căn phòng với diện tích khoảng 10 m2, bốn bề được xây dựng đá chẻ, trên mái là hàng rào kẽm gai ngăn, tù nhân giam ở đây trên người chỉ được mặc chiếc quần cộc, tay bị còng chéo, thân thể chằng chịt vết đòn roi, trong cái lạnh buốt ấy, vết thương càng đau đớn vô cùng.

Nhà lao còn được thiết kế với 3 dãy xà lim, mỗi dãy gồm 4 buồng với diện tích 2 m2 giam từ 4 - 5 chiến sĩ nhỏ tuổi. Ở đây còn có khu giam nữ, gồm 2 phòng (H, G) mỗi phòng khoảng 50 m2, lúc cao điểm ở đây giam giữ từ 50 - 70 người, mỗi phòng đều có cửa phòng giam gắn song sắt và 2 lớp cửa chính kiên cố. Khu giam nam với 6 phòng (A, B, C, D, E, F) giam giữ khoảng hơn 400 người.

Ở nhà lao này, các tù nhân thiếu nhi bị hành hạ, tra tấn dã man bằng nhiều hình thức như còng tréo, đánh bằng roi tết từ dây điện, dây kẽm gai, gậy hướng đạo, hay dùng bóng điện cao áp sáng nóng ấn vào mặt, dội nước lạnh…

Phong trào đấu tranh mạnh mẽ của tù nhân nhỏ tuổi

Tại nhà lao, các chiến sĩ cách mạng nhỏ tuổi đã tập hợp lực lượng nòng cốt, thành lập bộ phận chỉ huy thống nhất, đề ra các yêu sách cụ thể để tiến hành các biện pháp đấu tranh liên tục, bền bỉ, xuyên suốt quá trình tồn tại của nhà lao.

Phong trào đấu tranh chống chào cờ: Mỗi sáng đầu tuần, toàn bộ tù nhân phải tập trung ngoài sân để chào cờ và hát quốc ca của chế độ Việt Nam Cộng hòa. Trong bối cảnh đó, nhiều tù nhân thiếu nhi nhất định không chào cờ, không hát quốc ca, họ bàn bạc các kế hoạch tự mổ bụng để gây sức ép để địch nhượng bộ.

Phong trào vượt ngục: Sau hàng loạt cuộc đấu tranh quyết giữ vững khí tiết của người cộng sản nhất định không khuất phục kẻ thù, chủ trương vượt ngục đã nhen nhóm khi các tù nhân mới đưa về giam giữ. Đã có 7 cuộc vượt ngục được tiến hành rải rác dưới nhiều hình thức và thời điểm khác nhau, tuy nhiên, hầu hết các cuộc vượt ngục là riêng lẻ, tù nhân ít, chưa có kế hoạch tổ chức chặt chẽ, chưa có sự liên lạc, móc nối với các cơ sở liên lạc tại địa phương.

Phòng giam E - Khu giam tù nhân thiếu nhi nam trong nhà lao.

Phong trào chống lăn tay, nổi dậy: Từ năm 1972 - 1973, phong trào cách mạng miền Nam nổi lên mạnh mẽ, tác động đến phong trào đấu tranh trong tù. Lúc này, địch lên kế hoạch cho lăn tay, chụp hình tất cả tù nhân thiếu nhi nhằm làm sai lệch hồ sơ, tránh sự lên án của công luận trong nước và quốc tế. Trước tình hình đó, tù nhân thiếu nhi bàn bạc với nhau để chống lăn tay, nổi dậy làm chủ nhà lao.

Ngày 22/2/1973, khi được biết sẽ có đợt đưa toàn bộ tù nhân ra sân để lăn tay, chụp ảnh, các tù nhân đã cử đại diện yêu cầu cai ngục trao trả tự do cho các tù nhân nhỏ tuổi và buộc chúng phải đáp ứng những yêu sách đưa ra nhưng chúng không chấp nhận và bắt đầu đàn áp. Các chiến sĩ nhỏ tuổi đứng lên đập phá nhà lao để lấy cây, gậy, dao, rựa, cuốc, xẻng…; hô vang “đả đảo đàn áp”, “đả đảo chủ trương bắt tù thiếu nhi lăn tay”, “chụp ảnh cưỡng bức sang chiêu hồi”… Cuộc đấu tranh lên đỉnh điểm khi các chiến sĩ giật giây cột cờ, kéo lá cờ của địch xuống; dùng loa phát thanh của địch kêu gọi nhân dân xung quanh ủng hộ cuộc đấu tranh. Cuộc nổi dậy giành thắng lợi, tập thể nhà lao giành thế chủ động, buộc địch nhân nhượng, thực hiện những yêu sách của tù nhân.

Đến tháng 6/1973, trước sự lên án mạnh mẽ của công luận cũng như những chiến công của chiến trường cách mạng miền Nam, địch buộc phải xóa sổ nhà lao và trả tự do cho số tù nhân hết án, chuyển số tù nhân còn án về các nhà tù địa phương.

Nhà lao thiếu nhi Đà Lạt bị xóa sổ là kết quả những thắng lợi quan trọng trên chiến trường miền Nam, kết hợp với quá trình đấu tranh sáng tạo, kiên trì, anh dũng, gan dạ của tập thể tù nhân thiếu nhi yêu nước ngay tại nhà lao, qua đó cho thấy tinh thần cách mạng anh dũng, bất khuất của tuổi trẻ Việt Nam.

Cẩm Trang