Tính thời sự trong thi phẩm “Mùa xuân nhớ Bác”

Mùa xuân nhớ Bác

Mùa xuân về nhớ Bác khôn nguôi

Tiếng pháo giao thừa nhớ ngày xuân Bác còn chúc Tết

Vần thơ thân thiết

Ấm áp lòng người

Bác đã đi xa rồi

Để lại chúng con bao nỗi nhớ

Người cha đã đi xa.

Các anh ơi, mùa xuân về đọc thơ xuân các anh

                                                                trên báo Đảng

Lòng càng nhớ Bác nhiều hơn

Làm sao có thể quên

Mỗi lần gặp Bác

Bác bắt nhịp bài ca đoàn kết

Người thường nhắc nhở:

Yêu nước, thương dân

Dẫu thân mình có phải hy sinh

Cũng chỉ vì trường xuân cho đất Việt.

Mùa xuân về đọc thơ xuân các anh

Tuổi trẻ chúng tôi thấy lòng mình day dứt

Day dứt vì mình chưa làm được

Những điều hằng ước mơ

Những điều chúng tôi thề

Dưới cờ Đoàn trong giờ kết nạp,

Tuổi trẻ chúng tôi tha thiết

Được Đảng chăm lo

Được cống hiến cho quê hương nhiều nhất

Nhưng tuổi trẻ chúng tôi

Không ít người đang lỡ thì, mai một.

Theo năm tháng cuộc đời

Ngoảnh lại nhìn, mình chưa làm được bao nhiêu

Bởi một lẽ chịu hẹp hòi, ích kỷ

Thanh niên chúng tôi thường nghĩ:

Bỏ công gieo cấy, ai quên gặt mùa màng

Mỗi vụ gieo trồng

Có phải đâu là lép cả?

Tuổi trẻ chúng tôi vẫn tự hào

Những trang sử vẻ vang dân tộc

Chúng tôi được học

Được thử thách nhiều trong chiến tranh

Chúng tôi nghĩ: Nguyễn Huệ - Quang Trung

Lứa tuổi hai mươi lập nên nhiều chiến công hiển hách.

Lẽ nào tuổi trẻ hôm nay thua thiệt

Có học hành, lại phải sống cầu an

Phải thu mình, xin hai chữ “bình yên”

Bởi lẽ đấu tranh – tránh đâu cho được?

Đồng chí không bằng đồng tiền

Bằng lòng vẫn hơn bằng cấp

Có ai thấu chăng

Và ai phải sửa?

Mỗi xuân về con càng thêm nhớ Bác

Lòng vẫn thầm mơ ước

Bác Hồ được sống đến hôm nay

Làm nắng mặt trời xua tan hết mây

Trừ những thói đời làm dân oán trách

Có mắt giả mù, có tai giả điếc

Thích nghe nịnh hót, ghét bỏ lời trung

Trấn áp đấu tranh, dập vùi khốn khổ

Cùng chí hướng sao bầy mưu chia rẽ?

Tham quyền cố vị

Sợ trẻ hơn già

Quên mất lời người xưa:

“Con hơn cha là nhà có phúc”

Thời buổi này,

Không thiếu người xông pha thuở trước

Nay say sưa trong cảnh giàu sang

Thoái hóa, bê tha khi dân nước gian nan?

Mùa xuân đất nước

Nhớ mãi Bác Hồ

Ta vẫn hằng mong lý tưởng của Người

Cho đất nước khải hoàn, mùa xuân mãi mãi.

Xuân Bính Dần

Phạm Thị Xuân Khải

“Mùa xuân nhớ Bác” của tác giả Phạm Thị Xuân Khải ra đời vào mùa xuân năm 1986 khi đất nước ở ngưỡng cửa đổi mới. Tinh thần toàn bài thơ giãi bày cô đọng những vấn đề bức xúc nhất của đất nước trước thời kỳ đổi mới bằng tiếng nói chân thành, cảm xúc trung thực. Lời thơ gai góc nhưng chứa chất ân tình và trách nhiệm tuổi trẻ.

Bà Phạm Thị Xuân Khải, tác giả bài thơ “Mùa xuân nhớ Bác”. (Ảnh: NVCC)

Xuân năm 1986, nữ nhà thơ Phạm Thị Xuân Khải nhớ về vị lãnh tụ dân tộc mà bà đã may mắn có dịp được gặp. Mở đầu bài thơ giọng thơ đầy xúc động: “Mùa xuân về nhớ Bác khôn nguôi/ Tiếng pháo giao thừa nhớ ngày xuân Bác còn chúc Tết/ Vần thơ thân thiết/ Ấm áp lòng người/ Bác đã đi xa rồi/ Để lại chúng con bao nỗi nhớ/ Người cha đã đi xa”…

Khi ấy, chiến tranh chấm dứt đã 10 năm (1975 - 1985) nhưng đời sống nhân dân rất khó khăn, chế độ bao cấp như là lực cản, triệt tiêu mọi nỗ lực phát triển. Nhân dân không thể chịu đựng nổi những bất công, hành vi đối xử mất dân chủ, giá trị đạo đức truyền thống bị đảo lộn. Tác giả dùng lời thơ nói thay, nói hộ nhiều người những nhức nhối đau lòng. Vạch mặt những kẻ chỉ lo thu vén cá nhân, mưu cầu địa vị, đối với đồng chí thì bày mưu chia rẽ, đối với người trung thực thì trù úm, ức hiếp: “Trừ những thói đời làm dân oán trách/ Có mắt giả mù, có tai giả điếc/ Thích nghe nịnh hót, ghét bỏ lời trung/ Trấn áp đấu tranh, dập vùi khốn khổ/ Cùng chí hướng sao bầy mưu chia rẽ/ Tham quyền cố vị/ Sợ trẻ hơn già”. Lời thơ khá đắt: “Lẽ nào tuổi trẻ hôm nay thua thiệt/ Có học hành, lại phải sống cầu an/ Phải thu mình, xin hai chữ “bình yên”/ Bởi lẽ đấu tranh – tránh đâu cho được/ Đồng chí không bằng đồng tiền/ Bằng lòng vẫn hơn bằng cấp”.

Bài thơ là “bông hoa nở trái mùa” thay lời hàng triệu người lúc bấy giờ nói lên sự thật về những cái sai, nói thật về thực trạng khủng hoảng kinh tế, xã hội, sự xói mòn niềm tin để lãnh đạo Đảng, Nhà nước biết được tình hình, tìm cách khắc phục ngay trong Đại hội VI. Đảng là ai? Đó chính là cán bộ, đảng viên trong một tổ chức, là đại diện cho ý chí, lẽ phải số đông. Vậy nên trong Đảng có tiêu cực thì phải phê bình, có bệnh thì phải mổ xẻ mà chữa. Đây là cách tốt nhất để ổn định tư tưởng; nếu không nói cái sai và sửa sai sẽ biến thành tâm trạng bất mãn, từ suy giảm lòng tin đến khủng hoảng niềm tin. Đó là khoảng trống tai hại nguy hiểm, dễ bị kẻ xấu lợi dụng nhằm khoét sâu mâu thuẫn nội bộ Đảng, chính quyền, nhân dân và trong toàn xã hội.

Nhà thơ đặt câu hỏi: “Thời buổi này/ Không thiếu người xông pha thuở trước/ Nay say sưa trong cảnh giàu sang/ Thoái hóa, bê tha khi dân nước gian nan?” Nhưng nhà thơ vẫn luôn tin tưởng vào thế hệ cha anh mình; đồng thời khẳng định nếu tuổi trẻ được trọng dụng, tin dùng sẽ đem lại hoa thơm trái ngọt: “Thanh niên chúng tôi thường nghĩ/ Bỏ công gieo cấy, ai quên gặt mùa màng/ Mỗi vụ gieo trồng/ Có phải đâu là lép cả/ Tuổi trẻ chúng tôi vẫn tự hào/ Những trang sử vẻ vang dân tộc/ Chúng tôi được học/ Được thử thách nhiều trong chiến tranh/ Chúng tôi nghĩ: Nguyễn Huệ - Quang Trung/ Lứa tuổi hai mươi lập nên nhiều chiến công hiển hách”.

Từ ngày bài thơ ra đời đến hôm nay đã trải qua 8 kỳ đại hội Đảng nhưng đến hôm nay vẫn còn nguyên tính thời sự. Có thể nói, bài thơ khi ấy đã khơi nguồn cho những sáng tác mang tính thời sự đột phá khác biệt, góp phần phá vỡ cái bảo thủ trì trệ, thêm một tiền đề cho công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo.

Bài thơ có chính kiến, suy nghĩ, bản lĩnh và lập trường rõ ràng. Giá trị của một tác phẩm ngoài tính nghệ thuật còn luôn cần có tính thời sự, phải đại diện cho một cách nhìn, lối nghĩ xuyên suốt, không chỉ đơn giản là ca tụng hay chê bai mà còn phải gợi mở hiện thực, giúp cuộc sống hoàn thiện, tốt đẹp hơn. 

Vân Lam