Tiếng lòng tưởng vọng thầy giáo cũ

Trước người thầy dạy tôi hồi lớp Một

Hơn mười năm ngồi trên ghế nhà trường

Bao bè bạn, bao thầy cô làm sao mà nhớ hết

Riêng hình bóng người thầy dạy tôi hồi lớp Một

Khiến lòng tôi day dứt mãi không yên…

Thầy dạy tôi viết chữ “a” đầu tiên

“Khi vòng dẹt viết xong, em nhớ thêm cái móc!”

Tôi di bút theo đường chỉ thầy đã phác

Tay run run nên nét chệch ra ngoài…

Thầy khẽ khàng nắm lấy tay tôi

Dạy tô nét nào sau, nét nào cần viết trước

Và cứ thế dần dần tôi biết đọc

Rồi reo lên khi viết được tên mình!...

Đã qua hơn mười năm ấm cúng dưới mái trường

Lại đã qua hơn mười năm khoác ba lô, cầm súng

Bao đêm suốt hành quân, bao ngày lùng giặc đánh

Bao khổ sướng, buồn vui và kẻ mất, người còn…

Tôi trở về – cứ ngỡ vẫn thanh xuân

Soi vào gương thấy đã hai thứ tóc

Tôi vội đến thăm thầy – ngờ đâu thầy đã khuất

Cỏ mọc lút quanh mồ – xanh quá hóa vô tư!

Tôi đã viết bao thư cho bè bạn gần xa

Sao một chữ thăm thầy, tôi lại chưa kịp viết?

Và bây giờ trước vong linh của người thầy đã khuất

Tôi biết lấy chi để chuộc lỗi cho mình!

Nguyễn Đình Ảnh

Bài thơ “Trước người thầy dạy tôi hồi lớp Một” là tiếng lòng đầy xúc động của người lính gửi đến người thầy năm xưa - người đã dìu dắt anh những bước đầu tiên vào thế giới chữ nghĩa. Dưới ngòi bút của Nguyễn Đình Ảnh, hình ảnh người thầy hiện lên thật gần gũi, gợi nhớ những ký ức đẹp về mái trường, về thời thơ ấu, đặc biệt là nỗi tiếc thương khôn nguôi khi thầy đã khuất. Tác phẩm vừa giản dị, vừa sâu sắc, đầy hình ảnh và cảm xúc, khiến người đọc không khỏi bồi hồi, day dứt.

Nhà thơ Nguyễn Đình Ảnh.

Toàn bộ thi phẩm có thể được chia thành năm đoạn, mỗi đoạn như một lát cắt của cảm xúc, mở ra từng nỗi nhớ, hoài niệm và niềm day dứt của người học trò năm xưa. Mở đầu là những hồi ức về tuổi thơ, về những bài học đầu tiên. Sau đó, bài thơ chuyển mạch sang những trải nghiệm khắc nghiệt của người lính ngoài chiến trường, rồi kết lại bằng nỗi nuối tiếc khôn nguôi khi trở về thăm thầy thì đã muộn. Đặc biệt, cấu trúc của bài thơ đã góp phần làm nổi bật cảm xúc của nhân vật trữ tình tác giả. Từ những ký ức giản dị, chân thành đến nỗi xót xa, tiếc nuối, mỗi đoạn thơ như một chặng đường, một bước đi trong dòng thời gian. Cảm xúc cũng từ từ chuyển biến, ban đầu là sự hồn nhiên, rồi đến nỗi ám ảnh, day dứt và cuối cùng là sự ăn năn, tiếc nuối đến khôn cùng.

Trong ký ức hoài niệm, nhà thơ Nguyễn Đình Ảnh đã khéo léo sử dụng những hình ảnh cụ thể, gợi hình, làm nổi bật lên những khoảnh khắc đáng nhớ về người thầy giáo cũ. Hình ảnh “chữ a đầu tiên” và lời nhắc của thầy “khi vòng dẹt viết xong, em nhớ thêm cái móc!” là những chi tiết thật sống động, tái hiện cụ thể hình ảnh người thầy tận tụy, tỉ mỉ, kiên nhẫn hướng dẫn từng nét chữ cho đứa học trò nhỏ. Đặc biệt, chi tiết “Thầy khẽ khàng nắm lấy tay tôi” là điểm nhấn tinh tế, làm bật lên tấm lòng ấm áp của người thầy.

Điểm đặc sắc trong bài thơ là sự đối lập giữa những khoảng thời gian: thuở nhỏ lúc còn học ở trường, khi trưởng thành đi lính chiến đấu và hòa bình trở về thăm lại thầy xưa. Hình ảnh “hơn mười năm ngồi trên ghế nhà trường” gợi nhắc quãng đời học trò vui tươi hết mực. Tiếp đó là “hơn mười năm khoác ba lô, cầm súng” mang đến một mảng màu hoàn toàn khác, khốc liệt, dày đặc những kỷ niệm buồn vui, khổ đau và cả mất mát. Chi tiết “bao đêm suốt hành quân, bao ngày lùng giặc đánh” cho thấy cuộc sống gian khổ đã rèn luyện người học trò thành một chiến sĩ kiên cường. Tuy nhiên, trái tim người lính ấy vẫn luôn giữ nguyên hình bóng người thầy với những ký ức đẹp đẽ không bao giờ phai nhạt.

Phần cuối bài thơ, tác giả dùng giọng điệu chân thành, tiếc nuối đến xót xa để bộc lộ sự ăn năn của nhân vật trữ tình. Sau những tháng năm xa quê, khi trở về thì người thầy đã khuất, và hình ảnh “Cỏ mọc lút quanh mồ – xanh quá hóa vô tư!” vừa gợi nỗi cô đơn, vừa làm bật lên cảm giác hẫng hụt và nuối tiếc.

Bài thơ nhấn mạnh vào nhiều chi tiết độc sáng, vì vậy mà gây ấn tượng và day dứt mạnh mẽ với người đọc. Chi tiết “Tôi đã viết bao thư cho bè bạn gần xa/ Sao một chữ thăm thầy, tôi lại chưa kịp viết?” là lời tự trách chân thành, khi mà tình cảm đối với thầy đã không được thể hiện kịp thời. Vì vậy, những câu thơ cuối bài như một tiếng nấc nghẹn, một nỗi đau dồn nén, oà vỡ không làm sao che chắn được: “Và bây giờ trước vong linh của người thầy đã khuất/ Tôi biết lấy chi để chuộc lỗi cho mình!”.

“Trước người thầy dạy tôi hồi lớp Một” là bài thơ sâu sắc, đầy xúc động về tình thầy trò. Bằng cách sử dụng những hình ảnh gần gũi, sống động và chân thực, bài thơ không chỉ khắc họa chân dung người thầy, mà còn để lại trong lòng người đọc những xúc cảm mãnh liệt về tuổi thơ, về mái trường một thời nhỏ dại. Từ đó, nhắc nhở mỗi chúng ta về lòng biết ơn, về tình nghĩa thủy chung đối với những người đã hết lòng dìu dắt mình trên những bước hành trình đầu tiên của cuộc sống.

Lê Thành Văn