Buôn làng “sống” cùng nhịp thở đô thị

Giữa dòng chảy hối hả của quá trình đô thị hóa, những buôn làng Êđê cổ kính tại phường Ea Kao đã kết hợp khéo léo giữa việc bảo tồn bản sắc văn hóa với phát triển du lịch cộng đồng. Nơi đây đang tìm thấy một sức sống mới, một con đường phát triển bền vững, góp phần tạo thêm điểm nhấn độc đáo cho vùng đất cao nguyên.

Phát triển gắn với bảo tồn văn hóa

Nằm bên hồ Ea Kao thơ mộng, buôn Tơng Jú sở hữu nét đẹp bình yên của vùng đất Tây Nguyên đại ngàn xưa kia. Đây là nơi sinh sống lâu đời của cộng đồng người Êđê, còn lưu giữ nhiều tập quán sinh hoạt đặc trưng của nền văn minh nương rẫy. Buôn hiện có 467 hộ, hơn 2.092 khẩu, chủ yếu là dân tộc Êđê và các dân tộc Kinh, Tày, Mường cùng sinh sống.

Không còn bó hẹp trong những nếp nhà dài truyền thống, văn hóa của người Êđê tại buôn Tơng Jú đang vươn mình mạnh mẽ, hòa quyện vào đời sống hiện đại một cách đầy sáng tạo. Đặc biệt, câu chuyện bảo tồn văn hóa thổ cẩm truyền thống đã được gắn kết một cách tài tình với du lịch cộng đồng. Thay vì chỉ dệt và bán sản phẩm, người dân đã biến không gian sống của mình thành những điểm đến hấp dẫn. Bốn hộ dân đã tiên phong trong việc xây dựng các bungalow theo kiến trúc nhà sàn, sử dụng giường, nệm bằng chất liệu thổ cẩm, tạo ra không gian vừa tiện nghi, vừa ấm cúng và đậm đà bản sắc. Mô hình này không chỉ giới thiệu vẻ đẹp của thổ cẩm Êđê mà còn tạo việc làm cho 19 hộ gia đình và 42 thành viên với thu nhập bình quân từ 4 - 6 triệu đồng/tháng. Mỗi năm, buôn Tơng Jú thu hút khoảng 2.700 lượt khách đến tham quan, trải nghiệm, thưởng thức những món ăn đặc sản địa phương và đắm mình trong không gian văn hóa của đồng bào Êđê.

Nghề dệt thổ cẩm của người Êđê ở buôn Tơng Jú đang được gìn giữ và phát triển. Ảnh: Nguyễn Gia

Bà H’Yam Bkrông, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Dệt thổ cẩm Tơng Bông, Trưởng nhóm du lịch cộng đồng buôn Tơng Jú chia sẻ, trước làn sóng công nghiệp hóa, các sản phẩm thổ cẩm truyền thống trở nên khó tiêu thụ, giới trẻ cũng không mặn mà với trang phục truyền thống, dẫn đến nghề dệt ngày càng mai một. Từ thực trạng đó, năm 2003, bà vận động chị em trong buôn lập HTX Dệt thổ cẩm Tơng Bông, bắt đầu với 10 thành viên. Trải qua nhiều thăng trầm, đến nay HTX đã phát triển ổn định, tạo việc làm thời vụ cho khoảng 100 phụ nữ. Nhiều sản phẩm thổ cẩm đa dạng từ y phục, túi xách, khăn trải bàn, đến áo dài, gối tựa… đã có mặt ở nhiều tỉnh thành trong cả nước.

Hòa cùng nhịp sống đương đại, buôn Alê A - buôn được hình thành lâu đời nhất của tỉnh Đắk Lắk lại chọn cách tiếp cận toàn diện hơn trong việc phát triển và bảo tồn bản sắc văn hóa.

Nằm ở phía Bắc phường Ea Kao, nơi có dòng suối Ea Tam chảy qua, với cư dân chủ yếu là người Êđê, đời sống và sinh hoạt của người dân nơi đây gắn liền với nền văn minh nương rẫy. Tuy nhiên, do sự chuyển đổi nền kinh tế thị trường, tốc độ đô thị hóa mạnh mẽ nên bản sắc văn hóa của dân tộc thiểu số trên địa bàn buôn Alê A chịu ảnh hưởng không nhỏ và có phần mai một.

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, Chi bộ và Ban tự quản buôn A lê đã chủ động thành lập Tổ dệt thổ cẩm, với 20 hội viên, trong đó có 6 nghệ nhân. Không chỉ vậy, các mô hình nấu rượu cần truyền thống, câu lạc bộ dân ca, đội múa xoang, đội cồng chiêng cũng được duy trì và phát triển mạnh mẽ. Hiện tại, buôn có một đội cồng chiêng trẻ với 18 thành viên; đội múa xoang truyền thống 16 người. Trong buôn còn có 10 bộ cồng chiêng, 16 bộ gõ cồng chiêng đồng, nhiều chóe cổ... Các hộ gia đình dân tộc thiểu số tại chỗ đều đã quan tâm phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong các dịp lễ, tết cũng như kiến trúc văn hóa nhà sàn của người Êđê. Đặc biệt, ý thức gìn giữ cội nguồn còn được thể hiện qua việc tổ chức các lớp dạy tiếng Êđê cho thế hệ trẻ trong buôn, bảo đảm dòng chảy văn hóa trong đời sống đương đại không bị đứt gãy.

Xây dựng chiến lược bền vững

Theo Phòng Văn hóa - Xã hội phường Ea Kao, hiện địa phương có 25 đơn vị dân cư, bao gồm 15 tổ dân phố và 10 buôn đồng bào dân tộc thiểu số, với 26 dân tộc cùng chung sống. Văn hóa đa dạng với sự hiện diện của các dân tộc như Kinh, Êđê, Mường, Tày, Nùng… đã tạo nên một cộng đồng văn hóa phong phú, đa dạng.

Tuy nhiên, để các buôn đồng bào dân tộc thiểu số không bị “hòa tan” và phát triển bền vững trong dòng chảy hiện đại, phường đang đặt ra một mục tiêu: xây dựng phường Ea Kao trở thành điểm đến du lịch sinh thái - hoạt động trải nghiệm - kết hợp với văn hóa đặc trưng nhằm tạo ra giá trị kinh tế và gắn kết cộng đồng.

Nhiều sản phẩm thổ cẩm đa dạng được làm từ bàn tay khéo léo của các thành viên HTX Dệt thổ cẩm Tơng Bông. Ảnh: Nguyễn Gia

Để hiện thực hóa mục tiêu này, hàng loạt giải pháp trọng tâm đang được triển khai. Trong đó, phường sẽ tập trung nâng cấp giao thông, xây dựng bãi đỗ xe, điểm dừng chân và các điểm check-in hấp dẫn. Công tác bảo tồn văn hóa được đẩy mạnh thông qua việc kiểm kê, số hóa, lập hồ sơ các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể; phục dựng các lễ hội truyền thống, nghề thủ công có nguy cơ mai một.

Địa phương cũng sẽ mở các lớp tập huấn, nâng cao kỹ năng làm du lịch cho cộng đồng, khuyến khích mọi lứa tuổi tham gia và thành lập Tổ cộng đồng du lịch Ea Kao. Đặc biệt, ứng dụng chuyển đổi số được xem là một đòn bẩy quan trọng. Việc xây dựng bản đồ số du lịch Ea Kao, mã QR tại các điểm du lịch; phát triển các kênh truyền thông trên mạng xã hội như Fanpage, YouTube, TikTok và tổ chức các sự kiện thường niên sẽ góp phần quảng bá hình ảnh Ea Kao một cách mạnh mẽ, chuyên nghiệp đến du khách trong và ngoài nước.

Theo Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Ea Kao Đặng Gia Duẩn, phường sẽ chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của 10 buôn đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, xây dựng bộ nhận diện thương hiệu phường Ea Kao gắn với phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch, nhất là không gian quanh hồ Ea Kao. Trong 5 năm tới, định hướng phát triển phường theo phương châm “Hiện đại, văn minh, nghĩa tình, bản sắc” mang tầm chiến lược. Đây không chỉ là khẩu hiệu mà là trụ cột phát triển toàn diện cho Ea Kao trong giai đoạn 2025 - 2030.

Minh Thuận