Thấy gì qua kết quả kiểm toán công tác thu ngân sách của ngành Thuế?

Kỳ 2: Nguyên nhân sai phạm và những vấn đề cần tiếp tục làm rõ

Những vấn đề của ngành Thuế do kiểm toán Nhà nước (KTNN) chỉ ra đã khiến dư luận không khỏi băn khoăn. Và còn có một số vấn đề cần được tiếp tục làm rõ.

Vì đâu nên nỗi?

Theo phân tích của KTNN, sở dĩ NSNN bị thất thu lớn như vậy là do cơ quan thuế đã thiếu quyết liệt trong công tác. Chẳng hạn việc hiệp thương, lập bộ khoán thuế giá trị gia tăng, thu nhập cá nhân; phương pháp tính thuế đối với các loại hình và thực tế kinh doanh chưa sát với thực tế diễn ra trong nhiều năm liền. Hay như việc quản lý, thu hồi nợ đọng thuế chưa thật sự quyết liệt, không kịp thời dẫn đến khi áp dụng các biện pháp cưỡng chế thì đối tượng nợ thuế không còn đủ nguồn lực để thu hồi vào NSNN. Đơn cử như tại huyện Ea H’leo có 2 đối tượng nợ thuế của cùng 1 chủ doanh nghiệp (Công ty Cổ phần Tập đoàn Ngọc Hùng và Công ty Hoa cương Đất Việt), có số nợ dồn từ năm 2010 đến 31-12-2015 là 29,8 tỷ đồng (chiếm 49% dư nợ thuế và 51% số thu ngân sách năm 2015 của huyện). Thế nhưng chưa một lần cơ quan thuế thực hiện cưỡng chế, không yêu cầu các bên liên quan cung cấp thông tin tài sản, không thực hiện xác minh tài sản để cưỡng chế kê biên tài sản, bán đấu giá tài sản kê biên cho bên thứ ba. Nếu cương quyết thực hiện ngay từ những năm đầu có nợ thuế, thì số nợ của 2 đối tượng này không cao và khó thu hồi như hiện nay.

Một yếu tố khác là công tác phối hợp, tuyên truyền chưa tốt dẫn đến việc tự giác tuân thủ nghĩa vụ thuế của một số doanh nghiệp (DN) chưa bảo đảm theo quy định. Kiểm toán tại 38 DN trên địa bàn thì tất cả DN đều kê khai chưa đúng, chưa đủ, với số thuế phải nộp tăng thêm trên 12,3 tỷ đồng, trả nộp hoàn thuế trên 137 triệu đồng, giảm, chuyển lỗ sang các năm sau trên 31 tỷ đồng. Ngoài ra còn có 6 DN tại 5 huyện được kiểm toán chưa phối hợp, có dấu hiệu thiếu minh bạch, trốn thuế. Trong đó có 2 DN kiểm tra hồ sơ và đối chiếu có dấu hiệu hợp thức hóa bảng kê thu mua nông sản (không thuộc trường hợp hoặc không đủ điều kiện lập bảng kê; không có, tên không đúng với số Chứng minh nhân dân); có 2 DN tại huyện Ea Kar chưa có sự phối hợp, không cung cấp hồ sơ tài liệu theo yêu cầu, có dấu hiệu thiếu minh bạch trong kê khai, trong đó DN tư nhân xây dựng Thành Đạt có số dư phải trả 104 tỷ đồng nhưng không giải trình được và không cung cấp hồ sơ liên quan…

Ngành Thuế nói gì?

Trước báo cáo và những kiến nghị của KTNN, Cục Thuế tỉnh cho rằng, nhiều ý kiến chưa phù hợp với tình hình thực tiễn. Chẳng hạn đối với công tác quản lý thu, việc giảm doanh thu khoán thuế năm 2015 so với năm 2014 là do những thay đổi về chính sách thuế và các hướng dẫn của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế. Nếu chuyển doanh thu lập bộ của năm 2014 sang lập bộ thuế năm 2015 thì mức thuế thu nhập cá nhân đối với hộ kinh doanh sẽ tăng rất cao (tổng số thuế khoán tăng khoảng 150%), gây xáo trộn và ảnh hưởng đến tình hình kinh tế - xã hội tại địa phương. Cục Thuế tỉnh khẳng định, điều quan trọng là mặc dù doanh thu giảm so với năm 2014, nhưng mức thuế khoán năm 2015 không giảm và vẫn đạt chỉ tiêu tăng 16% so với năm 2014. Tại 8/8 huyện, ngành Thuế mới quản lý cấp mã số thuế 962/2.197 hộ đã đăng ký kinh doanh là do người dân đăng ký kinh doanh, nhưng qua kiểm tra thực tế không có kinh doanh, nên ngành Thuế không đưa vào quản lý. Với việc thu thuế xây dựng tư nhân, chỉ tính riêng huyện Cư Kuin đã có 240 hộ được quản lý thuế, nhưng trong báo cáo của KTNN mới chỉ có 24/971 hộ là không hợp lý. Đối với việc miễn tiền thuê đất cho 20 công ty cà phê, cao su, Cục Thuế tỉnh cho biết, diện tích đất của 20 đơn vị này đã được Bộ Tài chính cho phép miễn tiền sử dụng đất căn cứ theo các quy định hiện hành. Trong khi đó, nhiều vấn đề khác liên quan đến quy trình quản lý nợ, miễn, giảm, hoàn thuế… của ngành Thuế chưa chặt chẽ, quyết liệt và không kịp thời trong nhiều năm, ngành Thuế cho rằng đã làm hết trách nhiệm, quyền hạn và đã giải trình với KTNN trong quá trình thực hiện kiểm toán, nhưng không hiểu sao KTNN không đưa vào báo cáo kết quả(?).

Một cơ sở khai thác vật liệu xây dựng tại huyện Ea Kar.

Cần làm rõ sự việc

Theo một cán bộ KTNN, kết quả kiểm toán có được dựa trên đánh giá khách quan và báo cáo của các bên liên quan. Vì vậy, trong quá trình thực hiện kiểm toán, đối tượng được kiểm toán phải cung cấp đầy đủ tài liệu theo yêu cầu của KTNN. Tuy nhiên, có những trường hợp đối tượng được kiểm toán chưa cung cấp kịp thời, đầy đủ thì KTNN vẫn phải tiến hành những thao tác nghiệp vụ của mình. Trên cơ sở kết quả kiểm toán, đối tượng được kiểm toán có thể tiếp tục giải trình để bổ sung làm rõ. Trong trường hợp này, kết quả kiểm toán đã chỉ rõ những sai sót trong quá trình tác nghiệp của ngành Thuế để kịp thời có giải pháp khắc phục. Còn chuyện NSNN có bị thất thu hay không còn phụ thuộc vào tình hình thực tế và quá trình khắc phục của ngành Thuế.

Đại diện Cục Thuế tỉnh cũng khẳng định sẽ tiếp tục phối hợp với các bên liên quan làm rõ những vấn đề còn khúc mắc. Tuy nhiên, nhiều vấn đề nghiệp vụ, KTNN cần phải bám sát tình hình thực tế tại địa phương để có cái nhìn khách quan hơn. Đặc biệt, không thể đánh đồng việc thất thu thuế với nợ đọng thuế khó thu như KTNN kết luận. Đồng thời tiếp thu những kết luận của KTNN để đưa ra giải pháp khắc phục, hoàn thành tốt nhiệm vụ thu NSNN trên địa bàn.

Rõ ràng, trong tình hình thu NSNN đang gặp nhiều khó khăn như hiện nay, những vấn đề như KTNN nêu ra là hết sức cần thiết. Đây được xem như “hồi chuông” cảnh báo về những tồn tại cần phải sớm khắc phục. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề chưa được thống nhất giữa các bên, cũng cần tiếp tục làm rõ để kết quả kiểm toán đạt được hiệu quả mong muốn.

Giang Nam