Chứng thực hợp đồng, giao dịch tại UBND cấp xã chưa bảo đảm độ an toàn pháp lý

Tuy nhiên, cũng chính vì quy định quá đơn giản về thành phần hồ sơ yêu cầu chứng thực nên nhiều cán bộ Tư pháp – Hộ tịch của UBND cấp xã không dám thụ lý hồ sơ để giải quyết việc chứng thực hợp đồng, giao dịch theo quy định mà phải yêu cầu các bên tham gia hợp đồng, giao dịch cung cấp thêm hồ sơ để chứng minh quan hệ nhân thân của một trong các bên giao dịch hoặc phải có căn cứ xác định rõ quyền đối với tài sản của hợp đồng, giao dịch.

Người dân làm thủ tục hành chính tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả - UBND xã Yang Réh (huyện Krông Bông). Ảnh: L. Anh

Ngoài ra, trong một số trường hợp, cán bộ Tư pháp – Hộ tịch yêu cầu các bên tham gia hợp đồng, giao dịch phải cung cấp bản sao các giấy tờ khác như  Giấy phép lái xe để thay thế cho Chứng minh nhân dân; biên bản họp gia đình; văn bản từ chối nhận tài sản thừa kế…

Về nguyên tắc, cán bộ Tư pháp – Hộ tịch yêu cầu thêm thành phần hồ sơ chứng thực hợp đồng, giao dịch là trái với quy định của Nghị định số 23. Mặc dù người dân đã phản ánh tình trạng này nhưng cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, thanh tra vẫn không “tuýt còi”. Lý do là bởi việc yêu cầu bổ sung hồ sơ là hoàn toàn hợp lý để bảo đảm hợp đồng, giao dịch được thực hiện đúng pháp luật, không vô hiệu, không gây thiệt hại cho các bên liên quan, thể hiện trách nhiệm của cơ quan chứng thực trong việc chứng thực các hợp đồng, giao dịch. Như đề cập ở trên, trong trường hợp chứng thực hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất của hộ gia đình phải được tất cả các thành viên của hộ gia đình đồng ý chuyển nhượng, nếu một hoặc nhiều thành viên trong hộ gia đình không đồng ý thì cũng không có cơ sở để chứng thực, nếu thực hiện chứng thực thì hợp đồng sẽ vô hiệu. Hoặc trong trường hợp, mặc dù người chồng cho rằng quyền sử dụng đất là tài sản riêng của mình vì vợ đã chết, ly hôn hoặc chứng minh là tài sản riêng nhưng cán bộ Tư pháp – Hộ tịch khi thụ lý hồ sơ phải yêu cầu người chồng cung cấp Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, Giấy báo tử hoặc xác nhận đó là tài sản riêng của chồng mới đầy đủ cơ sở pháp lý để thực hiện việc chứng thực. Như vậy, mặc dù cán bộ Tư pháp – Hộ tịch yêu cầu thêm thành phần hồ sơ chứng thực là trái với quy định nhưng nó hoàn toàn hợp lý, nếu góp phần bảo đảm độ an toàn pháp lý cho các bên hợp đồng, giao dịch.

Theo quy định tại Khoản 4 Điều 2 Nghị định số 23 thì “chứng thực hợp đồng, giao dịch là việc cơ quan có thẩm quyền chứng thực về thời gian, địa điểm giao kết hợp đồng, giao dịch; năng lực hành vi dân sự, ý chí tự nguyện, chữ ký hoặc dấu điểm chỉ của các bên tham gia hợp đồng, giao dịch”. Như vậy, theo quy định này, người yêu cầu chứng thực phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch. Nếu xảy ra thiệt hại, tranh chấp hợp đồng hay hợp đồng, giao dịch vô hiệu liên quan đến nội dung, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch thì các bên liên quan tự chịu trách nhiệm về các thiệt hại xảy ra, UBND cấp xã thực hiện việc chứng thực không chịu trách nhiệm. Quy định nêu trên rất dễ xảy ra tình trạng lừa đảo khi một bên tham gia hợp đồng, giao dịch là người yếu thế trong xã hội, không biết chữ sẽ bị những đối tượng xấu lôi kéo, lừa phỉnh... để tham gia hợp đồng, giao dịch. Trên thực tế đã xảy ra tình trạng người dân nghèo cần vốn, muốn vay vài chục triệu đồng làm ăn nên đã ký Giấy ủy quyền bảo lãnh cho các đối tượng xấu vay vốn, sau đó bọn chúng dựa vào giấy ủy quyền để thế chấp quyền sử dụng đất với ngân hàng chiếm đoạt số tiền hàng trăm triệu đồng đến vài tỷ đồng mà người dân (chủ sở hữu quyền sử dụng đất) không hề hay biết. Khi sự việc vỡ lở thì người dân bị ngân hàng siết nợ, phát mãi quyền sử dụng đất, thiệt hại xảy ra do không nhận thức đầy đủ hoặc không được cơ quan chứng thực tư vấn, giải thích...

Từ những phân tích vừa nêu cho thấy quy định của Nghị định số 23 của Chính phủ chưa bảo đảm độ an toàn pháp lý cho các bên tham gia hợp đồng, giao dịch so với quy định về công chứng hợp đồng, giao dịch được thực hiện tại tổ chức hành nghề công chứng theo quy định của Luật Công chứng năm 2014. Vì vậy, thiết nghĩ các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung những vấn đề bất cập nêu trên để hoàn thiện các quy định về chứng thực hợp đồng, giao dịch nhằm bảo đảm độ an toàn pháp lý.

Đỗ Văn Nhân