15 năm sau vụ khủng bố 11-9: Nước Mỹ có an toàn hơn?

Hạ viện Mỹ ngày 9-9 đã biểu quyết thông qua một dự luật cho phép gia đình các nạn nhân trong vụ khủng bố 11-9 khởi kiện Chính phủ Saudi Arabia về những mất mát mà họ phải hứng chịu. Dự luật "Công lý chống bảo trợ chủ nghĩa khủng bố" gọi tắt là JASTA, được nhất trí thông qua tại Hạ viện chỉ 2 ngày trước khi nước Mỹ tưởng niệm 15 năm ngày xảy ra các vụ tấn công khủng bố làm hơn 3.000 người thiệt mạng.

Dự luật cho phép những người sống sót và gia đình các nạn nhân thiệt mạng trong các vụ tấn công khủng bố kiện các chính phủ nước ngoài tại tòa án liên bang Mỹ và đòi bồi thường nếu các chính phủ đó bị chứng minh phải chịu trách nhiệm trong các cuộc tấn công trên đất Mỹ. Dự luật được Thượng viện Mỹ thông qua hồi tháng 5 vừa qua. Nếu trở thành luật, Đạo luật “công lý chống bảo trợ chủ nghĩa khủng bố” sẽ xóa bỏ miễn trừ tư pháp quốc gia, cấm kiện chính phủ, quốc gia nghi có liên quan đến các vụ tấn công khủng bố trên đất Mỹ. Nó còn cho phép người sống sót và thân nhân người thiệt mạng đòi bồi thường từ quốc gia khác.

Vụ khủng bố 11-9-2001. (Ảnh: Reuters).

Nhà Trắng ngày 9-9 đã tái khẳng định Tổng thống Barack Obama sẽ phủ quyết dự luật này. Chính phủ Saudi Arabia đã phủ nhận liên quan vụ việc này và nhiều lần vận động hành lang phản đối dự luật trên. Những người phản đối dự luật cũng cho rằng việc thông qua văn bản luật như vậy sẽ làm xấu đi quan hệ với Saudi Arabia, một đồng minh quan trọng của Mỹ ở Trung Đông.15/19 tên không tặc tham gia các vụ cướp máy bay để tấn công vào Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York, Lầu Năm Góc và Pennsylvania là công dân Saudi Arabia.

Cùng ngày 9-9, tại nước Mỹ đã diễn ra nhiều hoạt động tưởng niệm nhân dịp 15 năm ngày xảy ra vụ khủng bố 11-9-2001.

Một trong số đó là sự kiện đánh dấu sự trở lại của Trung tâm thương mại Một Thế giới - tòa nhà mới được xây dựng ngay trên nền Trung tâm Thương mại Thế giới cũ ở khu Hạ Manhattan. Tại địa điểm này, vào ngày 11-9-2001, tòa tháp đôi ở Trung tâm Thương mại Thế giới đã sụp đổ trong vụ khủng bố đẫm máu nhất trong lịch sử nước Mỹ khiến gần 3.000 người thiệt mạng.

Phát biểu tại sự kiện được tổ chức ở tầng 63 của tòa nhà, Bộ trưởng Nội vụ Mỹ Jeh Johnson cho biết sự hoạt động trở lại của Trung tâm thương mại là sự kiện rất có ý nghĩa, thể hiện quyết tâm đi lên của nước Mỹ. Ông khẳng định người dân Mỹ đã vươn lên từ đống đổ nát để xây dựng một công trình kiến trúc mạnh mẽ và cao lớn hơn.

Trung tâm thương mại Một thế giới được biết tới với cái tên “Tháp tự do.” Đây là tòa nhà cao nhất trong khu vực Tây bán cầu và cũng là một trong số các tòa nhà cao nhất thế giới, với 104 tầng và độ cao 541m. Tòa nhà được khởi công năm 2006 và chính thức đi vào hoạt động năm 2014. Tính tới tháng 3 vừa qua, hơn 1.000 nhân viên thuộc các cơ quan liên bang như Cục quản lý dịch vụ công (GSA), cơ quan quản lý tình trạng khẩn cấp liên bang và Cục hải quan và tuần tra biên giới Mỹ đã chuyển văn phòng làm việc tới tòa nhà Trung tâm thương mại Một Thế giới.

Cảnh đổ nát tại Trung tâm Thương mại thế giới ở thành phố New York, Mỹ, sau vụ tấn công ngày 11-9-2001. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Cũng trong khuôn khổ các hoạt động tưởng niệm, trong ngày 8-9 dàn nhạc cảnh sát thuộc Sở cảnh sát New York đã tổ chức buổi diễu hành qua khắp các tuyến phố lớn xung quanh khu vực Ground Zero - nơi xảy ra vụ tấn công khủng bố.

15 năm đã trôi qua kể từ khi các phần tử khủng bố cướp đi sinh mạng của gần 3.000 người ở New York, Washington, D.C. và Pennsylvania. Kể từ sau ngày đen tối 11-9 đó, nước Mỹ đã có những thay đổi chưa từng có, điểm nhấn là chính sách an ninh nội địa và cuộc chiến chống khủng bố trên toàn cầu.

Washington đã buộc phải thay đổi trọng tâm chiến lược an ninh quốc gia khi đột nhiên phải đối mặt với một kẻ thù không có quân đội và gần như “vô hình”. Hàng loạt vũ khí, trang bị hiện đại bỗng trở nên kém hiệu quả trước đối thủ mới. Bộ An ninh Nội địa Mỹ được cơ cấu lại với quy mô chưa từng có và “ngốn” một khoản kinh phí khổng lồ là 1.000 tỷ USD.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ khi đó là ông George Bush còn ban hành sắc lệnh cho phép Cơ quan An ninh quốc gia (NSA) được nghe lén điện thoại và bí mật kiểm tra thư tín của những người bị nghi có liên quan đến khủng bố. Hiếm có khi nào quyền tự do của người dân Mỹ bị xâm phạm nhiều đến thế. Khủng bố được coi là mối đe dọa hàng đầu đối với an ninh quốc gia Mỹ.

Ở ngoài nước, Mỹ đã tiến hành hai cuộc chiến tranh trên bộ tại Afghanistan và Iraq và chiến dịch can thiệp trên không tại Syria nhằm xóa bỏ các cứ địa của khủng bố. Hàng loạt chiến dịch chống khủng bố ở Nam Á, Đông Nam Á, Trung Đông và Bắc Phi cũng đã được phát động nhằm tiêu diệt các ổ nhóm khủng bố.

Theo thống kê của Lầu Năm Góc, kể từ khi phát động cuộc chiến chống khủng bố đến nay, Mỹ đã phải chi cho cuộc chiến này hàng chục nghìn tỷ USD, trong đó, chỉ tính riêng cuộc chiến tranh ở Iraq và Afghanistan đã tiêu tốn của nước này hơn 6.000 tỷ USD, cao gấp nhiều lần so với dự chi ban đầu của Nhà Trắng (từ 200 đến 400 tỷ USD).

Hiện tại, cuộc chiến chống tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đang tiêu tốn ngân sách của chính phủ Mỹ mỗi ngày khoảng 11 triệu USD. Nhiều nhà phân tích cho rằng, chi phí tốn kém cho các cuộc chiến chống khủng bố đã tác động tiêu cực tới nền kinh tế Mỹ và là một trong những nguyên nhân chính đẩy Washington lâm vào khủng hoảng tài chính (năm 2008) tồi tệ nhất kể từ thập niên 30 của thế kỷ XX.

Ngân sách quốc gia Mỹ từ chỗ có thặng dư lớn vào năm 2000 đến nay bị thâm hụt với con số khổng lồ. Nước Mỹ tuy vẫn giữ vị trí số một thế giới về kinh tế, nhưng cũng đang là “con nợ” lớn nhất toàn cầu (nợ công của Mỹ đang tiến gần tới ngưỡng 20.000 tỷ USD).

Tuy nhiên, sau 15 năm tiến hành cuộc chiến chống khủng bố, hơn một nửa số dân Mỹ vẫn cho rằng nước Mỹ ngày nay kém an toàn hơn so với thời điểm trước ngày 11-9 và khủng bố là một trong những vấn đề cấp bách nhất mà nước Mỹ đang phải đương đầu. Thậm chí, có đến 89% số người Mỹ được hỏi cho rằng họ sẽ tiếp tục phải sống chung với nguy cơ khủng bố trong một thời gian dài nữa.

Trên thực tế, 15 năm qua, thế giới đã phải chứng kiến một nghịch lý là Mỹ càng nỗ lực chống khủng bố, thì số vụ tấn công khủng bố với quy mô và mức độ nghiêm trọng càng gia tăng trên khắp các châu lục. Các hoạt động khủng bố ngày càng tinh vi, phức tạp và khó đoán định. IS, đội quân thánh chiến - hiện đang kiểm soát một vùng lãnh thổ trải dài từ Iraq tới Syria - có bộ máy hành chính cai trị, có nguồn thu tài chính,… đã lôi kéo hàng chục nghìn phần tử cực đoan tham gia. Hoạt động tuyển mộ được chúng thực hiện thông qua cỗ máy tuyên truyền dựa trên nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin, mạng xã hội,…

Không những vậy, IS còn tạo lập được các ổ nhóm trên phạm vi toàn thế giới, đứng chân tại các nước bản địa, sẵn sàng nhận lệnh trực tiếp từ IS để thực hiện các vụ tấn công đẫm máu, kể cả theo hình thức “sói đơn độc”.

Tại Mỹ, những kẻ khủng bố lấy cảm hứng từ IS có xu hướng lựa chọn những địa điểm nhỏ hơn, an ninh lỏng lẻo hơn để làm mục tiêu tấn công.

Sở dĩ tồn tại nghịch lý "càng chống khủng bố, khủng bố càng mạnh" là do thế giới vẫn chưa giải quyết được 3 vấn đề then chốt trong cuộc chiến chống khủng bố: Thứ nhất, các nước trên thế giới lý giải và hiểu theo nhiều cách khác nhau về quan niệm thế nào là khủng bố. Do cách hiểu và cách lý giải khác nhau nên các nước dùng các tiêu chí khác nhau để xác định một tổ chức nào đó hay một lực lượng nào đó là khủng bố.

Một nhân viên an ninh đứng gác ở khu vực đài tưởng niệm sự kiện 11-9 ở Lầu Năm Góc, một trong những địa điểm bị khủng bố 15 năm trước. (Nguồn: AP)

Hai là, vì không thống nhất được nhận thức khủng bố xuất phát từ đâu nên chưa thể triệt phá tận gốc căn nguyên sinh ra khủng bố và vì thế hiệu quả chống khủng bố không cao. Đơn cử như các nước đang tiến hành các đợt không kích nhằm vào IS tại Syria tuy có chung một mục tiêu là IS nhưng mỗi nước lại hành động theo kiểu "đèn nhà ai nấy rạng".

Ba là, nhiều nước cho rằng, để chống khủng bố, trước hết cần sử dụng lực lượng tình báo, cảnh sát, mật vụ, các biện pháp kinh tế và tuyên truyền vận động. Thế nhưng, Mỹ lại sử dụng bộ máy quân sự lớn nhất thế giới để chống khủng bố, do đó có không ít ý kiến cho rằng Mỹ mượn cớ chống khủng bố để gia tăng sự hiện diện quân sự tại những địa bàn chiến lược quan trọng như Afghanistan, Iraq, Syria.

15 năm sau thảm kịch 11-9 là dịp để thế giới cùng người Mỹ nhìn lại những đau thương mất mát mà các vụ tấn công khủng bố gây ra để từ đó có thêm động lực tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa khủng bố. Tuy nhiên, để tạo được sự đột phá trong cuộc chiến chống khủng bố, điều quan trọng là cộng đồng quốc tế cần tăng cường phối hợp chặt chẽ để giải quyết những vấn đề được coi là căn nguyên của chủ nghĩa khủng bố. Có như vậy thì những ký ức đau thương về ngày 11-9 đen tối mới không còn là nỗi ám ảnh trong tâm trí của người dân Mỹ cũng như người dân toàn thế giới.

Hồng Hà (Theo VOV, TTXVN)