Công dụng chữa bệnh của cây tía tô

Theo Đông y, tía tô còn có gọi là é tía, hán tử tô, xích tô có tính ấm, vị cay, đi vào 3 kinh phế, tâm, tỳ, không độc; có tác dụng trị cảm mạo, hạt làm trà uống và thuốc hạ khí, cành làm thuốc an thai. Tía tô là vị thuốc xếp vào loại làm cho tiết mồ hôi, thuộc các trường hợp bệnh do cảm lạnh, cần chữa bằng cách cho ra mồ hôi, khỏi sốt. Trong y học cổ truyền Trung Quốc, tía tô được dùng như một vị thuốc để tạo hưng phấn, trị cảm, nhức mỏi, ho suyễn. Hạt chứa tinh dầu có tính bốc hơi, giúp bảo quản và khử trùng thức ăn... Dưới đây là các bài thuốc từ tía tô:

-Nồi xông trị cảm hàn:  Dùng cành lá kinh giới, tía tô, lá gừng vàng, húng chanh. Tổng lượng dược liệu sau khi chọn nhặt sạch sẽ khoảng 600-1.000 g. Chọn nhặt bỏ lá úa, rửa thật sạch, đặt vào nồi (xoong) đổ 5 lít nước sạch đun vừa sôi đều 5 phút thì hạ lửa, lấy lá chuối tươi bịt kín miệng nồi, đậy vung đun thêm cho sôi trở lại chừng 1 phút (để tích hơi nước) rồi mang xông trong chăn để thoát mồ hôi cho người bệnh.

-Chữa tức ngực: Lá tía tô 8 g, hương phụ 8 g, trần bì 6 g, cam thảo 4 g. Gừng 2 lát, sắc nước uống. Có thể kết hợp nồi xông. Bài thuốc có tác dụng chữa sốt, đau đầu, tức ngực, cảm mạo, phong hàn.

-Ngộ độc thức ăn: Lá tía tô đủ dùng, giã lấy nước cốt để uống, bã đã sắc hoặc lá tươi xoa xát vào vùng da bị mẩn ngứa. Hoặc lá tía tô 10 g, gừng tươi 8 g, sinh cam thảo 2 g; nước 600 ml, sắc còn 200ml chia 2 - 3 lần trong ngày để uống khi nóng.

-Chữa cảm lạnh (cảm phong hàn): Lá tía tô, bạc hà, kinh giới, cam thảo dây, hành hoa, mỗi thứ một nắm, thêm một lát gừng, hãm nước sôi uống trong ngày. Hoặc tía tô, bạc hà, kinh giới đều 10 g; bạch chỉ, địa liền đều 6 g; vỏ quýt 5 g; gừng tươi 3 lát. Sắc uống ngày một thang, uống 3 ngày.

-Táo bón: Hạt tía tô, hạt me, lượng bằng nhau, giã nhuyễn, để lắng rồi lấy nước nấu chín. Hoặc hạt tía tô 10 g, hạt vừng 10 g, giã nhuyễn, dùng nấu cháo.

-Tiểu tiện không thông: Uống nước cốt lá tía tô tươi, hoặc sắc nước lá tía tô khô, hoặc sao nóng lá tía tô tươi hoặc khô với muối hạt, xoa đắp vùng bụng dưới (vùng bàng quang); hoặc nấu nước lá tía tô, đổ vào chậu úp rổ, ngồi lên xông.

-Trẻ em ho nhiều thở gấp, mặt tím tái: Hạt tía tô 20 g tán thành bột, hòa với nước đun sôi để ấm, lọc bỏ bã cho uống.

-Chữa sưng vú: tía tô 10 g, sắc lấy nước uống, bã đắp vào vú.

-Thương hàn, ho suyễn: Lá tía tô 1 nắm nấu nước uống dần.

- Chữa khan tiếng do ngoại cảm, phong hàn: tử tô, bán hạ đều 8 g; kinh giới, tang diệp, tang bạch bì, địa cốt bì đều 12 g; trần bì 6 g. Sắc uống ngày 1 thang.

-Viêm đường hô hấp: Hạt tía tô 6 – 12 g, hạt cải củ 8 – 12 g, hạt cải bẹ trắng 8 – 12 g, sắc uống.

- Nấc liên tục: Hạt tía tô 30 – 40 g, sao vàng, sắc nước uống liên tục. Hoặc hạt tía tô đã sao, tán nhỏ, hòa với nước rồi để lắng, lấy phần nước trong (bỏ bã), dùng nấu cháo ăn thường xuyên.

-Chữa trúng độc đau bụng do ăn cua cá: dùng lá tía tô 10 g, sinh khương (gừng tươi) 8 g, cam thảo 4 g. Cho 600 ml nước, sắc còn 200 ml chia làm 3 lần uống trong ngày, uống khi còn nóng; hoặc giã hay vắt lá tía tô tươi vắt lấy nước uống; có thể dùng lá tía tô (10 g) sắc lấy nước uống.

       DS. Mỹ Nữ