Người nhạc sĩ tài hoa và ca khúc "Người Hà Nội"

Nhà văn - nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi

Với sự ra đời của “Người Hà Nội”, nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi đã từng tâm sự: “Tôi không bao giờ quên được cái đêm 19 tháng Chạp năm 1946 ấy, hàng vạn, hàng chục vạn người lầm lì ra đi để lại sau lưng ầm ầm súng nổ và cháy rực một vùng trời. Tôi thấy cái tình cảm, cái ý thức có gốc rễ sâu trong mỗi con người rằng chúng ta cùng chung một cội nguồn, một cuộc sống, một vận mệnh, tình cảm đó, ý thức đó làm nên Tổ quốc ta… Tôi cũng như cảm thấy cái sức độc lập tự chủ, tự cường bao đời của nhân dân ta làm cho đường lối cách mạng của Đảng ta luôn sáng tạo, tìm ra phương hướng vào những lúc gian nan nguy hiểm”. Trên cái nền tâm thức đó, vào một ngày cuối năm, để chuẩn bị cho Báo Cứu Quốc tại mặt trận Hà Nội xuất bản vào dịp Tết Đinh Hợi 1947, Nguyễn Đình Thi từ làng Sét đi về phía ngoại thành, vào một ngôi nhà ven đường ở thôn Khúc Thủy, ông bắt gặp một chiếc đàn dương cầm của gia đình đã tản cư này, nhìn cây đàn quý, đẹp và đã tróc vài phím, một nỗi xót xa dâng lên tràn ngập tâm hồn người nghệ sĩ, ông ngồi vào đàn và những nốt nhạc đầu tiên vang lên: “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây. Đây lắng hồn núi sông ngàn năm. Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây Hà Nội. Hà Nội mến yêu…”.

Và cứ thế, như một dòng sông âm thanh, hình ảnh Hà Nội yêu quý, từng căn nhà, góc phố cùng với những chàng trai, cô gái tự vệ thành… lần lượt tái hiện trên những nốt nhạc trong sáng. Ca khúc “Người Hà Nội” vừa mang trong mình tình cảm tha thiết, trữ tình lại vừa mang đậm hơi thở hào hùng, hoành tráng. Một sự hòa quyện tuyệt vời giữa ca từ và giai điệu. Cũng theo nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi, đầu năm 1947, khi bài hát ra đời, tác giả đặt tên cho đứa con tinh thần của mình là “Bài hát của một người Hà Nội”. Khi đó bài hát chưa phải là một bản trường ca như bây giờ, nhưng nó cũng đã được thu thanh và phát trên sóng của đài phát thanh. Bài hát là ý chí, là niềm đam mê của anh em chiến sĩ, nhất là các chiến sĩ của Trung đoàn Thủ đô đang ngày đêm quyết tử cho Thủ đô thân yêu. Năm 1948, nhạc sĩ viết tiếp đoạn “ngày về” khắc họa ước mơ một ngày được về lại thành phố thân yêu. Lời ca khi thì hiền hòa, êm ái: “Hà Nôi đẹp sao, ôi nước Hồ Gươm xanh thắm lòng. Bóng Tháp Rùa thân mật êm ấm lòng…”, khi thì lại vô cùng mạnh mẽ, dữ dội, bi tráng, hào hùng: “Hà Nội cháy, khói lửa ngập trời, Hà Nội hồng ầm ầm rung sông Hồng reo. Thét lên xung phong căm hờn sôi gầm súng. Bùng cháy khắp phố ta ơi! Vùng lên chiến sĩ ta ơi! Trời Hà Nội đỏ máu”. Có thể nói nhạc sĩ, nhà văn Nguyễn Đình Thi đã rất thành công khi xử lý giai điệu, tiết tấu bài hát. Người nghe như được sống cùng Hà Nội, thở cùng bầu không khí đậm đặc mùi khói súng của Hà Nội ngày đó. Chính cái âm hưởng trữ tình và anh hùng ca hòa quyện, đan xen với nhau đã làm nên một diện mạo hoành tráng mang đậm tính sử thi cho ca khúc…

Trong dịp kỷ niệm 60 năm Ngày giải phóng Thủ đô vừa qua, tại Thủ đô Hà Nội đã có cuộc gặp mặt của 300 nhân chứng lịch sử tiêu biểu trong kháng chiến chống Pháp, giải phóng Thủ đô tham dự. Tại buổi gặp mặt, các nhân chứng lịch sử của thời kỳ chống Pháp đã có dịp gặp lại nhau cùng ôn lại những ngày tháng chiến đấu “quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”; đồng thời bày tỏ niềm vui khi đất nước ngày càng phát triển, đặc biệt là Thủ đô ngày càng văn minh, hiện đại, được đồng bào cả nước tin yêu gửi gắm hy vọng, được bạn bè thế giới ngợi ca vinh danh Thành phố vì hòa bình, được Đảng, Nhà nước vinh danh Thủ đô Anh hùng, 3 lần được nhận Huân chương Sao vàng. Trong cuộc gặp mặt đầy xúc động này, những người cùng thế hệ với ca khúc “Người Hà Nội” đã cùng nhau cất vang ca khúc “Người Hà Nội” trong những giọt nước mắt hồi tưởng, xúc động, tự hào. Và có lẽ, cho đến mãi về sau, âm hưởng ca khúc “Người Hà Nội” vẫn sẽ tiếp tục ngân vang, lắng đọng và neo đậu vào lòng người…

Nguyễn Thị Thọ