Chuyện hai người hát Bác nghe trước lúc Người đi xa

Từ năm 1968 đến đầu năm 1969, sức khỏe của Bác Hồ yếu nhiều, hình như linh tính đã báo trước... Bác rất nhớ câu hò ví dặm Nghệ An thuở nhỏ nên Bác đề nghị văn phòng mời một số ca sĩ đến hát để Bác nghe. Nhiều cán bộ, nhân viên Ty Bưu điện Nghệ An và Đài Phát thanh Truyền hình Nghệ An vẫn còn nhớ người hát cho Bác nghe lần ấy chính là chị Thái Thị Kiều Anh, sinh năm 1940, quê Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Ngày ấy chị Kiều Anh đang công tác tại Ty Bưu điện tỉnh Nghệ An. Chị đã tham gia Hội diễn đơn ca nghiệp dư trẻ toàn quốc do Đài Tiếng nói Việt Nam tổ chức tại Hà Nội vào cuối năm 1968, gần giáp Tết âm lịch 1969 và đã giành được giải cao về hát dân ca xứ Nghệ. Vì vậy, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Trần Lâm đã yêu cầu Kiều Anh cùng 3 ca sĩ ba miền ở lại hát phục vụ Bác Hồ và các đồng chí lãnh đạo Trung ương dịp Tết Nguyên đán 1969. Chị Kiều Anh nhớ lại: “Khi đến gặp Bác lần ấy, chúng tôi thấy sức khoẻ Bác đã yếu hơn so với trước song Bác vẫn ân cần thăm hỏi từng người. Bác hỏi tôi: “Ở Nghệ An cháu có biết hát ví phường vải không?”. Tôi thưa với Bác: “Cháu chỉ nghe nói chứ chưa phân biệt được ví phường vải với ví đò đưa và ví dặm”. Bác giải thích: “Ngày xưa ở quê ta hay trồng dâu nuôi tằm quay tơ dệt vải rồi hát đối đáp bên này một câu, bên kia một câu gọi là hát phường vải”.

Dịp ấy, chị Kiều Anh hát bài “Đường vào xứ Nghệ” mà không ngờ rằng đấy là lần cuối cùng chị là người con xứ Nghệ hát cho Bác nghe bằng giọng Nghệ An trước khi Bác đi xa.

Người hát cho Bác nghe ít phút trước khi Bác trút hơi thở cuối cùng là chị Ngô Thị Oanh. Hôm đó, vào đầu giờ sáng ngày 2-9-1969 tại Viện 108, Bác hỏi các đồng chí túc trực phục vụ: “Trong các chú ai có thể hát cho Bác nghe một làn điệu ví dặm Nghệ Tĩnh được không?”. Không ai hát được. Một lát sau tỉnh lại, Bác lại hỏi: “Bác muốn nghe một câu quan họ Bắc Ninh”. Lần này thật may mắn, cô y tá Ngô Thị Oanh tiến lại gần Bác và thưa: “Thưa Bác, cháu hát cho Bác nghe ạ!”. Trong nỗi xúc động nghẹn ngào, chị Oanh cất lên làn quan họ “Người ơi! Người ở đừng về”. Khoảnh khắc, thời gian như lắng lại, Bác Hồ của chúng ta đã thanh thản ra đi.

Về sau, nghe câu chuyện này do đồng chí Vũ Kỳ kể lại, nhạc sĩ Trần Hoàn vô cùng xúc động bởi cả đời chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp của đất nước, cuối đời Bác chỉ có một ước nguyện rằng muốn mang theo âm hưởng làn điệu dân ca của quê hương về với cõi vĩnh hằng... Ít ngày sau, nhạc sĩ Trần Hoàn hoàn thành ca khúc “Lời Bác dặn trước lúc đi xa” bằng giai điệu ví dặm Nghệ Tĩnh – nhạc phẩm tuyệt hay thể hiện tình cảm yêu kính Bác.

Lê Hồng Thiện