Món ngon từ con lạch nguồn

Lụt về, con nước sông Thu Bồn (Quảng Nam) vốn hiền hòa bỗng trở màu đục ngầu, dâng lên tràn bờ. Thứ nước đục đó người ta hay gọi là "nước bạc", mang theo phù sa và nhiều loài cá nước ngọt từ thượng nguồn đổ về.

Vì vậy, nơi hạ lưu sông Thu Bồn, chợ mùa lụt có đủ các loại cá to, nhỏ với nhiều màu sắc gọi chung là cá nước lụt: nào chép, mè, rô, cá ngạnh ... và cả con lạch nguồn - món quà thiên nhiên chỉ có trong ngày nước lụt.

Loài lạch sống trên thượng nguồn, có thân tròn, đầu nhọn, da trơn nhẵn bóng giống như con lươn, chúng chỉ khác loài lươn là ngắn hơn, nhỏ hơn. Mùa mưa là mùa lạch chui ra từ các hang hốc bơi tung tăng trong lòng sông để giao phối và bị cuốn xuôi theo dòng nước dữ về nơi hạ nguồn. Những con nước chảy ào ào từ thượng nguồn trôi về xuôi cuốn theo từng đàn lạch dày đặc, ngư dân vùng hạ lưu chỉ cần lấy lưới cào để bắt.

Lạch được chế biến thành nhiều món ăn tuy đơn giản mà rất ngon như: um nghệ, ớt; kho rim lá gừng, lá nghệ; nấu lẩu, nấu cháo, nấu canh chua... Các món này dùng nhâm nhi với bạn bè hay ăn với cơm nóng đều ngon miệng.

Hấp dẫn đĩa lạch um măng.

Lạch bắt được hay mua về, ngâm vài giờ cho sạch sẽ. Lạch vốn là loài da trơn, muốn đánh hết mùi tanh và nhớt cũng cần có mẹo. Thường các bà nội trợ hay dùng tro bếp vuốt từng con cho thật sạch rồi rửa lại bằng nước lã.

Món phổ biến là lạch um măng. Với um măng, người thôn quê dễ dàng kết hợp với những búp măng tre sau vườn. Lạch làm sạch để ráo nước, chặt từng khúc nhỏ cho vào nồi ướp bằng muối hầm, bột ngọt, tiêu, ớt độ mươi phút thì bắc lên chảo um cho thấm sau đó bỏ măng vào và cứ để lửa liu riu. Đợi nước đặc lại dần theo bong bóng lụp xụp, múc ra ăn với cơm nóng trong tiết trời tháng mười se lạnh thì tuyệt không gì bằng.

Món lạch um măng đã hảo hạng rồi thì món lạch nấu canh chua cũng ngon không kém. Bắc chảo dầu nóng, phi hành cho thơm, đổ lạch cắt khúc đã thấm gia vị vào um, sau đó cho măng vào tiếp tục đun nhỏ lửa, vài phút sau đổ nước đã nấu sôi vào, cho thêm chuối chát, khế và chờ nước sôi trở lại thì bắt xuống, nêm gia vị vừa ăn rồi bỏ rau thơm vào.

Nói đến các món ăn từ lạch mà không kể đến món cháo thì thật là thiếu sót. Cháo lạch bổ và dễ ăn. Luộc lạch cho mềm, vớt ra gỡ lấy thịt, um với gia vị. Khi nấu cháo đun sôi rồi để nhỏ lửa liu riu cho gạo chín nhừ, thỉnh thoảng khuấy cháo để tránh bị dính đáy nồi gây khê. Thú ăn cháo lạch là ăn lúc còn bốc hơi thơm lừng, kèm thêm ít loại rau thơm, đặc biệt là bỏ tiêu thật cay để vừa ăn vừa hít hà mới cảm nhận hết mùi thơm ngon của sản vật sông nước miền Trung.

Những mùa lụt trước đây lạch về từng đàn, bây giờ thì hiếm lắm. Nhưng năm nào cũng vậy, như thành lệ, cứ đến mùa lụt, thế nào mọi người cũng đi "săn lùng" lạch, chỉ vài con thôi cũng thỏa nỗi mong chờ.

Thanh Ly