Văn hóa Voi với tinh thần thượng võ của người M’nông

Hùng tráng Hội voi
Với đồng bào dân tộc Tây Nguyên, voi là hiện thân của sức mạnh, giàu có của gia đình, buôn làng. Hội đua voi là sự kiện văn hóa lớn ở Tây Nguyên, tôn vinh tinh thần thượng võ của người M’nông, những người dũng cảm trong việc săn bắt và thuần dưỡng voi rừng. Hằng năm, vào tháng 3, những chú voi “thanh niên” khỏe mạnh được “tập kết” về trước sân Nhà sinh hoạt cộng đồng của buôn Trí A (xã Krông Na, huyện Buôn Đôn) để bắt đầu cho những ngày tranh đua quyết liệt. Sau hồi tù và rúc lên, các chú voi lần lượt xếp thành hàng, từ từ quỳ xuống chào khán giả. Trên mỗi lưng voi đều có hai chàng mơ-gát (nài voi) dũng mãnh với trang phục truyền thống trong tư thế sẵn sàng chờ lệnh. Chàng mơ-gát ngồi phía trước, điều khiển voi bằng một thanh sắt nhọn dài dùng để đâm mạnh vào da, còn anh chàng mơ-gát thứ hai ngồi ở phía sau thì dùng chiếc búa gỗ nện mạnh vào hông voi để thúc voi tăng tốc độ. Sau hồi tù và rúc lên, đàn voi dưới sự điều khiển của những chàng mơ-gát lao về phía trước trong tiếng chiêng, trống cùng tiếng hò reo cổ vũ. Bên cạnh sự tranh đua quyết liệt trên cạn, cuộc đua dưới nước cũng không kém phần hấp dẫn. Sau “hiệu lệnh xuất phát” vang lên, các chú voi thi nhau bơi vượt sông trong sự trầm trồ thán phục của du khách thập phương.

Voi trên đường đua. (Ảnh: Phạm Huỳnh)

Săn bắt và thuần dưỡng voi rừng: huyền thoại một “nghề” độc đáo ở Tây Nguyên
Được khai sinh bởi ông Khun Ju Nốp, một vị tù trưởng đầy quyền lực, nhân dân khắp vùng đều kính phục, nghề săn bắt voi ở Buôn Đôn đã trở thành "huyền thoại" của Tây Nguyên và cũng là niềm tự hào của người dân nơi đây. Hằng năm, cứ vào tháng ba âm lịch, các thành viên trong buôn làng lại tổ chức đi săn voi. Săn voi thể hiện tinh thần thượng võ, biểu dương lực lượng của buôn làng và xua đuổi voi rừng đi xa khu vực sản xuất, không phá hoại mùa màng. Nghề thuần dưỡng voi của người M’nông xuất phát từ kết quả của những cuộc săn bắt. Voi rừng sau khi săn được, các thành viên trong buôn thuần dưỡng thành voi nhà, ngoan ngoãn, phục tùng sự chỉ huy của con người trong hoạt động sản xuất cũng như tham gia vào hoạt động săn bắt các con voi khác… Ngày nay, voi là loại động vật đặc biệt nguy cấp nên Nhà nước nghiêm cấm mọi hành vi săn bắt. Tuy nhiên, hoạt động săn bắt voi rừng vẫn thường xuyên được tái hiện vào những lễ hội lớn tại xã Krông Na (Buôn Đôn) thu hút nhiều người quan tâm. Hình ảnh những nài voi hùng dũng điều khiển những voi nhà đi bắt voi rừng đã làm nên huyền thoại cho một “nghề” độc đáo ở Tây Nguyên và trở thành nét văn hóa đặc sắc của cộng đồng các dân tộc nơi đây.

Những chú voi dũng mãnh "tập kết" vào chuẩn bị cho cuộc đua. (Ảnh: Lan Anh)

Hương Lê