Jane Fonda và những bức ảnh trong chuyến thăm Hà Nội 1972

Tháng 7-1972, nữ diễn viên kiêm nhà văn, nhà hoạt động xã hội Jane Fonda đến Hà Nội. Thời điểm chuyến thăm đúng vào thời điểm Mỹ điên cuồng ném bom xuống miền Bắc Việt Nam.

Hoạt động của Jane Fonda, cùng với những bức ảnh bà chụp đã nói lên sự thật, tính khốc liệt của cuộc chiến, góp thêm một tiếng nói trọng lượng thúc đẩy Mỹ sớm chấm dứt cuộc chiến phi nghĩa hao người tốn của này.

“Jane Hà Nội”

Trang tin Chúng ta là sức mạnh (WMC) của Mỹ cuối tháng 8-2015 đã đăng tải bài viết tựa đề “The real story of Jane Fonda and the Vietnam vets who hate her” (Sự thật chuyến thăm của Jane Fonda và nguyên nhân cựu binh Mỹ coi bà là tội đồ). Bài viết nói về hành động phản đối chiến tranh Việt Nam của Jane Fonda, đặc biệt là những việc làm của bà  trái ngược với lợi ích Mỹ.

Jane Fonda chụp ảnh cùng các xạ thủ pháo cao xạ miền Bắc Việt Nam trong chuyến thăm Việt Nam năm 1972.

Trong khi Mỹ ồ ạt ném bom xuống Hà Nội và nhiều thành phố ở miền Bắc Việt Nam thì Jane Fonda lại xuất hiện tại Hà Nội để phản chiến. Để khởi động chiến dịch, Jane Fonda đã một mình đến Việt Nam, lưu trú tại khách sạn Thống Nhất (nay là khách sạn Sofitel Legend Metropole Hà Nội). Hai tuần ở Việt Nam, bà đã đi thăm Bệnh viện Bạch Mai, khu Trương Định, nhà trẻ 20-10, một số trận địa pháo cao xạ của bộ đội Việt Nam... Phản ứng về các hành động nói trên, thời ấy và sau nhiều năm sau khi chiến tranh kết thúc, nhiều cựu binh Mỹ vẫn gán cho bà tội "phản quốc", nhất là những bức ảnh bà ngồi trên nòng súng phòng không của quân đội đối phương miền Bắc Việt Nam đã làm cho họ thấy uất ức, hổ thẹn.

Cuối tháng 3-2005, hãng tin Anh BBC cũng xới lại sự kiện trên và nhận xét, bức ảnh Jane Fonda ngồi trên khẩu súng cao xạ đã khiến cho bà thêm nổi tiếng, và có thêm biệt danh “Jane Hà Nội”. Cũng theo BBC, trong cuộc phỏng vấn với chương trình “60 Minutes” của đài CBS hồi tháng 3-2005, Jane Fonda cho hay bà có chụp những bức ảnh gây bất lợi cho Mỹ vào thời điểm đó nhưng không hối tiếc đã đến thăm Hà Nội cũng như chụp hình chung với các tù binh Mỹ. "Điều tôi muốn nói, đó là sự thật chứ không phản bội ai cả, bởi có hàng trăm đoàn nhà báo đã đến Việt Nam để phản ánh về chiến sự, cũng như những cuộc ném bom rải thảm xuống Hà Nội, và đến gặp các tù nhân POW (tức các cựu phi công Mỹ bị bắn rơi tại miền Bắc Việt Nam). Cả hai phía đều dùng vấn đề POW để tuyên truyền, đây không phải là điều mà tôi phải xin lỗi".

Theo Jane Fonda, Chính phủ Mỹ đã nói dối người dân Mỹ về cuộc chiến tranh Việt Nam khiến bà phải làm điều gì đó giúp dư luận hiểu thêm sự thật. Một tuần sau khi trả lời phỏng vấn đài CBS, Jane Fonda  đã cho ấn hành hồi ký dài hơn 600 trang, tựa đề “Jane Fonda: My Life So Far” (Jane Fonda: Cuộc đời tôi là vậy). Hồi ký có đoạn nói về thời gian đến Hà Nội, với nhiều hình ảnh đến tận bây giờ vẫn ám ảnh bà. Trong hồi ký, Jane Fonda có nhắc đến tình tiết gặp cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và ông ta nói "Chính quyền đã sai". "Tôi rất cảm ơn ông ấy. Đó là điều tôi muốn được thừa nhận", Jane tâm sự.

Jane Fonda, nghệ sĩ "nhà báo" giúp dư luận hiểu thêm sự thật

Theo WMC, Jane Fonda là một trong những nhân vật phản đối chiến tranh tiêu biểu nhất những năm 70 ở thế kỷ trước, bảo vệ quyền lợi của thanh niên Mỹ tham gia quân đội cũng như những người phản đối quân dịch. Sau khi chiến tranh kết thúc Jane Fonda vẫn là người bảo vệ quyền lợi cho các cựu binh Mỹ tham chiến tại Việt Nam, bà đã bỏ ra nhiều thời gian, tiền bạc để làm những việc này. Bà là người hỗ trợ tài chính cho Tổ chức Cựu binh Việt Nam phản chiến, tổ chức này có gần 7.000 người. Ngoài ra, bà còn đích thân tìm kiếm những người lính Mỹ trở về từ chiến trường Việt Nam để thuyết phục họ lên đài phát thanh công khai tố cáo các hành động tàn ác của người Mỹ.

Vợ chồng Jane Fonda và con trai Troy đến thăm Việt Nam sau khi Sài Gòn giải phóng.

Tháng 7-1972, Jane Fonda đã đến Hà Nội thăm các làng mạc, thành phố và cơ sở hạ tầng. Cùng với các hoạt động nói trên là hàng loạt những bức ảnh phóng sự nói về cuộc sống ác liệt dưới làn bom đạn Mỹ. Trong số này có những bức ảnh mang tính lịch sử nói về sự bất tử của người dân Việt Nam ở khắp mọi nơi, mặc dù bà không phải là nhà báo. Ngoài ra, còn có cả những bức ảnh nói về các cựu tù binh phi công Mỹ bị giam giữ sau khi gây tội ác đối với dân thường Việt Nam. Đáng tiếc những bức ảnh này đã bị xuyên tạc dùng cho mục đích tuyên truyền của bộ máy chiến tranh do Mỹ khởi xướng.

Ngày cuối cùng tại Hà Nội, Jane Fonda xuất hiện trước làn sóng Đài phát thanh Tiếng nói Việt Nam nói về ấn tượng hai tuần lễ tại Việt Nam. Bà đã đi thăm nhiều nơi, nói chuyện với nhiều tầng lớp nhân dân, thậm chí bà còn được xem trình diễn đoạn trích vở kịch “All My Son” (Tất cả đều là con tôi) của Arthur Miller nói về sự tàn khốc của chiến tranh. “Tôi thực sự xúc động bởi các diễn viên người Việt trình diễn vở kịch Mỹ khi chính Mỹ đang thả bom xuống đất nước của họ”, Jane Fonda trải lòng trước dư luận.  Jane Fonda nhớ mãi lần từ Nam Định về Hà Nội đã phải xuống hầm tránh bom cùng một bé gái khi máy bay Mỹ tấn công các mục tiêu dân sự  mà người Mỹ gọi là mục tiêu nguy hiểm, như trường học, bệnh viện, chùa chiền hay hệ thống đê điều, giao thông. “Nixon tuyên bố với người dân, nước Mỹ đang đi đến kết thúc cuộc chiến nhưng những đổ nát trên đường phố Nam Định là bằng chứng nói dối trơ trẽn. Chiến tranh dù xảy ra tại Việt Nam nhưng thảm kịch chính là ở nước Mỹ.... Tôi nghĩ Richard Nixon nên đọc lịch sử Việt Nam, đặc biệt là thi ca, và đặc biệt hơn nữa là thơ của Hồ Chí Minh”, Jane Fonda nói trên đài phát thanh Hà Nội.

Lời phát biểu của Jane Fonda được phía Mỹ biện minh là hành động do tuổi trẻ bồng bột, nhưng khi đến Hà Nội Jane Fonda đã bước sang tuổi 34. Thậm chí còn có quan điểm cho rằng Jane Fonda là người của phía bên kia. Có người kín kẽ thì cho rằng, Jane Fonda từng tham gia các hoạt động phản chiến từ năm 1967, từng có mặt trong các cuộc biểu tình, xuống đường, tham gia các chương trình truyền thanh cổ súy cho việc chống chiến tranh nên có dịp tiếp xúc nhiều với những người cộng sản, nhất là trong thời gian sống tại Pháp cùng người chồng đầu tiên, đạo diễn Roger Vadim nên hiểu rõ những điều chính nghĩa mà những người cộng sản đang làm.

Năm 1975 sau khi Sài Gòn được giải phóng, Việt Nam hoàn toàn thống nhất, Jane Fonda đã quay trở lại Hà Nội, mang theo đứa con trai mới sinh với người chồng thứ hai Tom Hayden, thủ lĩnh đảng Cộng sản Mỹ. Trong buổi lễ vinh danh bà vì những đóng góp cho miền Bắc, Jane Fonda đặt tên con là Troy - tên của anh hùng Nguyễn Văn Trỗi, người đã đặt mìn ám sát hụt Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mac Namara năm 1963.

Vài nét về Jane Fonda

Jane Fonda, tên khai sinh là Lady Jayne Seymour Fonda, sinh ngày 21-12-1937. Bà đã 2 lần đoạt giải Oscar. Năm 2014, bà vinh dự được trao giải Thành tựu trọn đời của Viện Điện ảnh Hoa Kỳ. Bà bắt đầu sự nghiệp bằng một vai diễn đầu tay ở Broadway năm 1960, từng tham gia nhiều phim như Period of Adjustment (1962), Sunday in New York (1963), Cat Ballou (1965), Barefoot in the Park (1967) và Barbarella (1968). Ngoài các hoạt động chống chiến tranh Việt Nam, bà còn tham gia phản đối chiến tranh ở Irắc, bạo lực đối với phụ nữ, và các hoạt động nhằm bảo vệ nữ quyền. Năm 2005, Fonda cùng với Robin Morgan và Gloria Steinem đồng sáng lập Trung tâm Women's Media Center, một tổ chức đề cao vai trò phụ nữ qua các phương tiện truyền thông. Hiện Jane Fonda đã bước sang tuổi 80, vẫn đang làm việc trong hội đồng quản trị của tổ chức này và là tác giả của hai cuốn tự truyện nổi tiếng ấn hành năm 2005 và 2011.

Nam Bắc Giang

(Dịch từ WTC/HPC/BBC)