Chuyện về Anh hùng Y Ni Ksơr

Đưa tôi lên thắp nhang ban thờ chồng ở trên căn gác nhỏ, Amí Nghĩa, người vợ góa của đại tá Y Ni Ksơr mở toang cánh cửa sổ cho ánh nắng ùa vào để tôi chụp lại bức chân dung của ông. Gương mặt Y Ni trông hiền hậu, hơi có vẻ đăm chiêu, ánh mắt bao dung nhìn xuống.

Đất nước thống nhất đã 44 năm nhưng nhắc đến chuyện hoạt động cách mạng của chồng, người phụ nữ tóc bạc màu mây vẫn rơm rớm nước mắt: “Ổng đi tối ngày. Không dám hỏi chồng đi đâu, lúc nào về, vì lờ mờ biết việc của ổng phải hoàn toàn bí mật. Ngày sinh thằng con đầu lòng, một mình đi viện, tôi khóc thầm hoài. Sau này sinh tiếp ba đứa nữa cũng vẫn một mình, quen rồi, khỏi khóc luôn. Hồi con bé H’Vi gãy tay cũng phải nhờ đồng đội của ổng đưa đi bó bột. Mấy đứa con lúc nào cũng thấy thiếu cha. Đó, ổng đi miết nên bây giờ cả nhà chỉ có mỗi một tấm hình chụp chung kia thôi. Vậy chớ đi thì chớ, khi về nhà ổng lo lắng chăm sóc chu đáo lắm. Tay co rút mà xách nước, giặt đồ, nấu cơm, việc gì cũng giành làm. Trước lúc mất, ổng dặn dù phải bán hết cả nhà cũng phải lo cho các con ăn học đàng hoàng nên mình ráng thực hiện bằng được theo ý nguyện của ổng, cho các con theo nghề cha luôn”.

- Ảnh bị thương lúc nào chị ?

- Từ năm 1963 kia. Hồi đó chưa lấy nhau đâu. Nghe kể khi ổng làm ở Ban An ninh B3 Tây Nguyên, trên đường dẫn độ phạm nhân Kpă Sơn thì bị địch phục kích. Anh Ni mang cacbin đi trước quay lại lao vào nhau vật lộn với Kpă Sơn, đồng đội bắn giải tỏa nhưng trúng cánh tay ổng. Tù chạy mất. Vì ở trong rừng, thiếu thuốc men, không được chữa trị kịp thời nên tay ổng mất một ngón và bàn tay bị co rút lại. Vậy mà bắn súng vẫn giỏi lắm đó.

Tên thời con gái của Amí Nghĩa là H’Giới. Ngày đó, cha của H’Giới cùng làm việc với Y Ni ở căn cứ H6 (nay là huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai). Ông thích Y Ni vì thấy anh nhỏ người nhưng rất nhanh nhẹn, giao việc gì cũng làm xong một cách chóng vánh. Ông mời Y Ni về nhà, kêu vợ kiếm rau, còn mình gài bẫy thỏ rừng, làm mấy món ăn truyền thống của người J’rai để giới thiệu cho con gái, lúc ấy mới 15 tuổi. H’Giới dong dỏng cao, tóc dài, da ngăm ngăm mượt mà, xinh như con nai mới lớn nhởn nhơ ăn cỏ non.

Thật tình lúc đó H’Giới đã có người thương là một thầy giáo cũng người J’rai ở cùng buôn, dạy học tại huyện. Y Ni lại lớn hơn tới 12 tuổi, nên cô tỏ ý không ưng. Nhưng cha mẹ không đồng ý. Cha bảo “Tìm được người tốt như nó khó lắm đó”; mẹ còn dọa sẽ từ con nếu không chịu lấy anh. Rồi năm 1976 hai người cưới nhau theo đúng phong tục dân tộc, với đầy đủ heo, bò đãi cả làng ăn uống, chinh trống tùng teng, múa suang tưng bừng suốt hai ngày. H’Giới mặc váy áo thổ cẩm, đầu đội một vành hoa rừng do các bạn gái kết cho, xinh như cô dâu trong câu chuyện klei khan cổ xưa. Y Ni mặc bộ quân phục xanh mới, ngực đeo đầy huân, huy chương. Cả buôn ai cũng nói Giới thiệt may mắn, lấy được người chồng vừa giỏi vừa đẹp trai.  Sau khi cưới, H’Giới theo chồng về Buôn Ma Thuột.

Cố đại tá Y Ni Ksơr và gia đình.

Amí Nghĩa hãnh diện: “Chồng tôi hát K’ưưt m’muñ hay lắm nhé. Điệu k’ưứt (**) khó vì nghĩ gì hát nấy theo vần ngay lúc đó. Ổng đi  buôn Thu, buôn Bông, Ea Khít… đến đâu cũng uống rượu ghè, hát trước. Hát luôn về chuyện buôn, chuyện người ở đó nên được bà con thương lắm. Nhiều người nhận kết nghĩa làm em, làm con luôn à. Có tin gì họ cũng nói cho. Có người đạp xe từ huyện lên tận nhà này báo tin Fulrô để đội công tác mật phục”.

Sau khi hoàn thành việc chống Fulro, đại tá Y Ni Ksor mất năm 1998 tại TP. Buôn Ma Thuột vì bệnh ung thư vòm họng, sau hai năm chữa trị không khỏi. Có lẽ đó là hậu quả của những năm tháng chống giặc giữa núi rừng Tây Nguyên hứng chất độchóa học máy bay Mỹ rải xuống; hay những đêm ngày cùng đồng đội uống nước suối, nhai trệu trạo miếng lương khô, gói mì tôm, bí mật phục kích, đón lõng Fulro. Ông đã âm thầm làm nhiệm vụ và cũng lặng lẽ ra đi như thế…

Đến nay, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, đại tá Y Ni Ksơr đã mất hơn 20 năm. Trong cuốn sách “Lịch sử Công an Đắk Lắk giai đoạn 1975 - 1996”, ngoài các sự kiện và con số, cũng không có sự đề cập trực tiếp nào đến tên và những trận chiến cụ thể do Y Ni chỉ huy. Trong hồ sơ lý lịch của ông chỉ có vài trang với những gạch đầu dòng ngắn gọn về quá trình công tác; chỉ đủ để cho biết ông là người dân tộc J’rai, quê ở A Yun Pa, đã từng được đào tạo rất bài bản từ trung cấp an ninh, tập huấn tận Liên Xô (cũ) lẫn các lớp bồi dưỡng công tác tình báo, lý luận chính trị… Qua lời kể của đồng đội từng sát cánh bên ông, có thể hình dung Y Ni Ksơr là một lãnh đạo an ninh chính trị vững vàng nghiệp vụ, đầy sáng tạo trong cách đánh án, với tấm lòng vô cùng nhân ái không chỉ với gia đình, đồng đội mà với cả những người đồng tộc lầm đường.

H’Linh Niê