Thăm Di tích lịch sử Trụ sở Ủy ban liên hợp đình chiến Nam Bộ

Di tích lịch sử Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ tọa lạc ở TP. Ngã Bảy (tỉnh Hậu Giang), bên dòng sông Cái Côn mênh mang…

Sau khi bại trận ở Điện Biên Phủ (năm 1954), nhà cầm quyền Pháp buộc phải ký Hiệp định Giơnevơ với Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương. Hiệp định gồm 6 chương, 47 điều. Nội dung quan trọng là Pháp công nhận nền độc lập của nước Việt Nam, lấy vĩ tuyến 17 (sông Bến Hải) làm giới tuyến quân sự tạm thời. Quân đội nhân dân Việt Nam ở miền Nam tập kết ra miền Bắc. Quân đội của thực dân Pháp phải chuyển vào miền Nam. Sau hai năm, hai miền sẽ tổng tuyển cử thống nhất đất nước.

Thị trấn Phụng Hiệp, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Cần Thơ (cũ) nay là thành phố Ngã Bảy, tỉnh Hậu Giang được chọn làm nơi đóng trụ sở của Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ. Địa điểm này có vị trí chiến lược, là trung tâm của hai điểm tập kết Cần Thơ và Cà Mau. Đường bộ nằm giữa Quốc lộ 4 (nay là Quốc lộ 1A) từ TP. Cần Thơ đi Sóc Trăng; đường thủy nằm bên dòng sông Cái Côn nối liền sông Hậu lên TP. Hồ Chí Minh và xuống Cà Mau... rất thuận lợi trong việc đi lại, chuyển quân tập kết. Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam bộ nguyên là ngôi nhà của ông Hà Văn Phú (chủ tiệm chụp hình Việt Nam, ở chợ Phụng Hiệp), xây dựng vào năm 1928. Toàn khu di tích được xây dựng trên diện tích 1.635 m2. Từ ngoài nhìn vào trước cửa trụ sở có một bảng lớn, viết bằng hai thứ tiếng Pháp và Việt - SIÈGE DE LA SOUS – COMMISSION MIXTE D'ARMISTICE DE SUD - VIỆT NAM - TRỤ SỞ ỦY BAN LIÊN HỢP ĐÌNH CHIẾN NAM BỘ.

Di tích lịch sử Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ.

Theo quy định, trước trụ sở có 2 cột cờ. Một cột cờ treo lá cờ đỏ sao vàng - Quốc kỳ Việt Nam; cột thứ hai treo cờ tam tài - Quốc kỳ của Pháp, dưới đuôi lá cờ tam tài còn đeo thêm lá cờ ba sọc của ngụy quyền. Phía trái của trụ sở là khu nhà sàn bán kiên cố được xây dựng theo kiểu chữ U, nhà của lực lượng bảo vệ phái đoàn Việt Nam ở. Dưới mé sông trước ngôi nhà sàn là một cầu tàu bằng gỗ để chiếc tàu Hòa Bình của phái đoàn ta cập bến.

Tàu Hòa Bình có biểu tượng chim bồ câu trắng ở hai bên mạn tàu, trên nóc tàu có lá cờ đỏ sao vàng phấp phới tung bay, chở phái đoàn ta từ căn cứ Hàng Điệp ra trụ sở họp. Những lúc ấy, nhân dân hai bên bờ sông và chợ Phụng Hiệp vui mừng đón chào, vỗ tay vang dội... cổ vũ phái đoàn ta. Phái đoàn của Việt Nam do đồng chí Phạm Hùng, Ủy viên Trung ương Đảng, cấp bậc Đại tá làm Trưởng đoàn, phó đoàn là đồng chí Phan Trọng Tuệ cùng một số ủy viên và cán bộ.

Ngoài ra còn một số đồng chí được Trung ương Cục cử phục vụ Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam bộ. Phái đoàn của Pháp do Đại tá Duque làm trưởng đoàn (sau đổi Đại tá Colonel Bazien), phó đoàn là Trung tá Mango; ngoài ra còn có một số phiên dịch và một nữ thư ký người Pháp… Trong suốt thời gian làm việc của Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ có sự bảo vệ, canh gác của Quân đội nhân dân Việt Nam và quân đội Liên hiệp Pháp.

Trong suốt thời gian đàm phán, phái đoàn ta đã hướng cuộc đàm phán hai bên vào các vấn đề quan trọng chủ yếu: Đấu tranh buộc địch phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiệp định, tôn trọng quyền tự do dân chủ của nhân dân Nam bộ; trao trả tù binh bị giam giữ. Phái đoàn ta buộc địch phải cung cấp toàn bộ hồ sơ, danh sách tù nhân cho ta quản lý (khoảng 4.000 người); không phân biệt đối xử, không trả thù những người kháng chiến cũ…

Trong vấn đề chuyển quân ta kiên quyết đấu tranh, buộc chúng không che kín xe, tàu khi đưa quân ta đến điểm tập trung xuống tàu tập kết. Ngoài ra, ta còn tổ chức biểu diễn văn nghệ, chiếu phim phục vụ nơi đóng quân của phái đoàn ta, thu hút đông đảo đồng bào ở thị trấn Phụng Hiệp và vùng lân cận đến xem, tạo ra không khí lạc quan, phấn khởi, ảnh hưởng sâu sắc đến ý thức chính trị trong quần chúng, nhân dân. Tháng 1/1955, sau khi hoàn thành nhiệm vụ chuyển quân tập kết, phái đoàn Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam bộ của ta rút ra Trung ương (Hà Nội) nhận nhiệm vụ mới.

Phòng họp trong Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ.

Ngày nay Di tích lịch sử Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ đã được trùng tu, xây dựng lại khang trang theo nguyên bản cũ. Bên trong khu di tích có trưng bày nhiều hình ảnh của các đồng chí lãnh đạo phái đoàn của ta và các vật dụng trước đây mà các phái đoàn của hai bên đã sử dụng. Trụ sở Ủy ban Liên hợp đình chiến Nam Bộ đã được công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia vào năm 1996.

Mai Lý