Ngành hàng cà phê: "Khát" nguồn nhân lực chất lượng cao

Là "thủ phủ" cà phê của cả nước nhưng ngành cà phê Đắk Lắk đang thiếu trầm trọng nhân lực có kỹ năng, trình độ cao. Đây chính là điểm nghẽn lớn trong lộ trình phát triển bền vững của toàn ngành trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.

Khoảng trống nhân lực

Cà phê là một trong những sản phẩm nông nghiệp chủ lực của Việt Nam và Đắk Lắk được xem là “thủ phủ” cà phê, với trên 214.000 ha, chiếm khoảng 30% diện tích cả nước. Hiện nền tảng của ngành cà phê vẫn chủ yếu dựa vào các nông hộ nhỏ lẻ, lực lượng lao động là thành viên trong gia đình, canh tác dựa trên kinh nghiệm. Lực lượng này có ưu điểm là cần cù và gắn bó với cây cà phê nhưng lại bộc lộ nhiều hạn chế trong bối cảnh mới.

Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột cho rằng: "Chúng ta có một nguồn nhân lực tương đối dồi dào về nền tảng kiến thức thực hành phổ thông. Tuy nhiên, thực tế đáng lo ngại là lực lượng lao động tại các vườn cà phê đang ngày một lớn tuổi, khó khăn trong việc tiếp cận khoa học, công nghệ; trong khi thế hệ trẻ có trình độ và sự năng động thì không còn mặn mà với công việc vất vả, thu nhập bấp bênh. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt nhân lực chất lượng cao không chỉ ở khâu sản xuất mà còn lan rộng ra toàn bộ chuỗi giá trị, tạo ra một khoảng trống lớn kìm hãm sự phát triển".

Nguồn nhân lực về rang xay cà phê đang thiếu trầm trọng.

Mặt khác, việc đào tạo nguồn nhân lực cho ngành cà phê đang bị lệch pha. Hiện nay, các quy trình canh tác bền vững được cập nhật và đào tạo cho nông dân rất nhanh chóng, trong khi các công đoạn sau thu hoạch lại bị bỏ ngỏ. Đơn cử như khâu chế biến, ngành hàng đang thiếu trầm trọng các chuyên gia, lao động tay nghề cao có khả năng làm chủ kỹ thuật chế biến sâu để tạo ra dòng cà phê chất lượng cao, cà phê đặc sản. Ngành cà phê thiếu những nhà phát triển thị trường, chuyên gia marketing có khả năng xây dựng thương hiệu, kể câu chuyện hấp dẫn về hạt cà phê Việt Nam để chủ động hơn về giá bán và không phải phụ thuộc vào các kênh trung gian...

Theo ông Lê Đình Tư, Giám đốc Công ty TNHH MTV Minudo Farm-care (phường Buôn Ma Thuột), chế biến sâu được xác định là chìa khóa để nâng tầm giá trị hạt cà phê Việt Nam, chuyển từ xuất khẩu thô sang các sản phẩm có thương hiệu. Tuy nhiên, đội ngũ nhân sự từ kỹ thuật viên vận hành máy móc hiện đại, chuyên gia thử nếm, đến nhân sự phát triển sản phẩm... đều đang khan hiếm.

Xây dựng hệ sinh thái nhân lực bền vững

Thực tế cho thấy, nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp trong ngành cà phê đang đối mặt với bài toán thiếu hụt nhân lực đã qua đào tạo, đặc biệt là nhân sự có khả năng ứng dụng công nghệ số vào chuỗi giá trị từ quản lý, sản xuất, chế biến đến tiêu thụ sản phẩm. Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp mong muốn tăng cường kết nối với các trường đại học nhằm tìm kiếm những ứng viên không chỉ có trình độ chuyên môn cao mà còn sở hữu kỹ năng thực tế và tư duy sáng tạo.

Các học viên tham gia khóa đào tạo chế biến cà phê chất lượng cao do Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột tổ chức.

Theo Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk có lợi thế về vùng nguyên liệu nhưng nếu chỉ tập trung vào xuất khẩu nguyên liệu thì lợi nhuận sẽ không cao. Vì vậy, trong chuỗi cung ứng, ngoài những người nông dân giỏi, ngành hàng cà phê còn cần một đội ngũ nhân công, kỹ thuật viên lành nghề. Tuy nhiên, hiện nay, các lớp đào tạo chuyên sâu về đánh giá cảm quan, rang xay, chế biến chủ yếu do các đơn vị tư nhân thực hiện, với chi phí rất cao. Chính vì vậy, việc hình thành các trung tâm, khoa đào tạo chuyên ngành về cà phê một cách thực chất, gắn liền với thực tiễn sản xuất là yêu cầu cấp bách.

Mới đây, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn năm 2025, được kỳ vọng sẽ là lời giải căn cơ cho bài toán nhân lực. Mục tiêu của kế hoạch là hình thành đội ngũ nông dân chuyên nghiệp; đào tạo nhân lực chất lượng cao phục vụ sản xuất nông nghiệp thông minh, nông nghiệp sinh thái, hữu cơ và chuyển đổi số trong nông nghiệp. Đặc biệt, chương trình đào tạo nghề giám đốc hợp tác xã nông nghiệp nhằm cung cấp kỹ năng điều hành, quản lý hợp tác xã phát triển hiệu quả, bền vững… được kỳ vọng sẽ là bước đi cụ thể để giải quyết vấn đề hạn chế trong khâu kết nối thị trường.

Minh Thuận