Trước bước ngoặt đổi mới

Là "người bạn đồng hành" không thể thiếu, góp phần quan trọng vào những thành tựu của nông nghiệp song hệ thống khuyến nông Đắk Lắk đang đối mặt với những thách thức lớn khi nền kinh tế nông nghiệp phát triển theo hướng đa giá trị, tuần hoàn và số hóa.

Đồng hành cùng nông dân

Kể từ khi được thành lập vào năm 1993 theo Nghị định 13/CP của Chính phủ về công tác khuyến nông, hệ thống khuyến nông Đắk Lắk đã khẳng định vai trò không thể thiếu trong sự phát triển của ngành nông nghiệp tỉnh nhà. Trong giai đoạn đầu (1993 - 1998), nhiệm vụ trọng tâm của khuyến nông là chuyển giao tiến bộ kỹ thuật về giống mới năng suất cao và kỹ thuật canh tác, tập trung vào các chương trình an ninh lương thực, xóa đói giảm nghèo, đặc biệt là ở vùng khó khăn và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Thông qua hàng trăm mô hình trình diễn và hàng chục nghìn lượt nông dân được tập huấn mỗi năm, khuyến nông đã tạo ra một cuộc cách mạng về năng suất, tình trạng đói giáp mùa dần được khắc phục. Nhiều chương trình đã thay đổi bộ mặt nông nghiệp địa phương, điển hình như: chương trình bắp lai, từ 200 ha sản xuất thử năm 1993, đến năm 1998 đã phủ 100% diện tích, đưa Đắk Lắk (cũ) vào top đầu cả nước về cây bắp. Bên cạnh đó, các giống lúa mới, sắn, mía năng suất cao cũng nhanh chóng được nhân rộng, góp phần đưa sản lượng lương thực của tỉnh (Đắk Lắk cũ) đạt trên 1 triệu tấn/năm vào năm 2011.

Không chỉ dừng lại ở cây trồng, chương trình cải tạo đàn bò bằng bò đực Zebu và thụ tinh nhân tạo đã nâng cao rõ rệt hiệu quả chăn nuôi. Các mô hình nuôi trồng thủy sản an toàn sinh học, thân thiện môi trường... đã khai thác hiệu quả lợi thế địa phương.

Đặc biệt, thông qua các dự án hợp tác quốc tế như DANIDA (Đan Mạch), đội ngũ cán bộ khuyến nông đã được tiếp cận với các phương pháp tiên tiến như đánh giá nông thôn có sự tham gia của người dân (PRA), lớp học nông dân trên đồng ruộng (FFS). Đây là bước ngoặt quan trọng, giúp công tác khuyến nông chuyển dịch từ chuyển giao những gì mình có sang chuyển giao những gì nông dân cần, bám sát thực tế sản xuất và mang lại hiệu quả thiết thực. Có thể nói, mô hình khuyến nông truyền thống đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh lịch sử, là nền tảng vững chắc cho nền sản xuất nông nghiệp hàng hóa sau này.

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Hoàng Văn Hồng cho biết, Đắk Lắk đã đóng góp quan trọng vào thành công chung của công tác khuyến nông cả nước. Từ chỗ chưa có nhiều sản phẩm nổi bật, nay tỉnh đã trở thành “thủ phủ” cà phê, hồ tiêu, sầu riêng... Khuyến nông Đắk Lắk đã đồng hành cùng nông dân, giúp hình thành những vùng sản xuất quy mô lớn, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật mang lại giá trị kinh tế cao.

Mô hình trồng ca cao cải thiện vườn tạp tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số được thực hiện thành công tại nhiều địa phương trên địa bàn Đắk Lắk.

Đối diện với nhiều yêu cầu mới

Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy sản xuất sang kinh tế nông nghiệp, vai trò của công tác khuyến nông càng trở nên quan trọng. Điều này cũng đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong tư duy và hành động của cả hệ thống khuyến nông, bởi phương thức khuyến nông cầm tay chỉ việc, chủ yếu tập trung vào kỹ thuật và năng suất đã không còn phù hợp so với tầm vóc và yêu cầu phát triển của nền nông nghiệp đa giá trị, thông minh và bền vững.

Ông Trịnh Đức Minh, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột phân tích: “Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, vai trò khuyến nông không chỉ dừng lại ở việc chuyển giao kỹ thuật, mà còn phải đảm nhận chức năng tư vấn quản trị sản xuất, kết nối thị trường và bảo đảm các tiêu chuẩn quốc tế. Nếu không thay đổi, hệ thống khuyến nông sẽ bị lu mờ trước lực lượng kỹ thuật của doanh nghiệp, kéo theo nguy cơ nông dân ở những vùng khó khăn bị bỏ lại phía sau”.

Trước thực tế đó, cơ cấu tổ chức của Trung tâm Khuyến nông Đắk Lắk được sắp xếp theo hướng tinh gọn, bám sát thực tiễn. Đáng chú ý, 8 trạm khuyến nông khu vực được thành lập và phân chia khoa học, bảo đảm bao quát toàn bộ địa bàn rộng lớn của tỉnh mới, từ các xã vùng lõi Tây Nguyên đến các xã ven biển phía Đông, với nhiệm vụ là cầu nối đưa khoa học công nghệ, thông tin thị trường, các mô hình liên kết chuỗi giá trị và chuyển đổi số đến với người dân. Mục tiêu là hỗ trợ nông dân, hợp tác xã hình thành các vùng sản xuất tập trung quy mô lớn, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu cho các ngành hàng chủ lực như cà phê, sầu riêng, tôm hùm, cá ngừ đại dương, góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng Đắk Lắk trở thành một cực tăng trưởng mới của khu vực.

Theo ông Đinh Văn Đang, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Đắk Lắk, việc sắp xếp tổ chức bộ máy theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp là thời cơ để tái cấu trúc hệ thống khuyến nông theo hướng sát dân, gần dân, gắn với cơ sở theo phương châm “ở đâu có nông dân, ở đó có khuyến nông”.

Minh Thuận