Nhiều sai phạm trong việc giao khoán đất tại Công ty Cà phê Thắng Lợi

Tình trạng khiếu nại giữa các hộ nhận khoán đất với Công ty TNHH MTV Cà phê Thắng Lợi, nay là Công ty Cổ phần Cà phê Thắng Lợi - địa chỉ ở xã Hòa Đông, huyện Krông Pắc (gọi tắt là Công ty Cà phê Thắng Lợi) diễn ra nhiều năm qua. Mặc dù các cấp chính quyền đã không ít lần gặp gỡ đối thoại, trả lời các kiến nghị nhưng người dân vẫn không đồng tình, cho rằng quyền lợi của họ không được bảo vệ thỏa đáng.

Mới đây, Chánh Thanh tra tỉnh Đắk Lắk ban hành Kết luận số 42/KL-TTr ngày 28/2/2025, chỉ ra hàng loạt sai phạm trong hoạt động của Công ty Cà phê Thắng Lợi, từ việc giao đất sai quy định đến quá trình cổ phần hóa thiếu minh bạch.

Giao đất sai quy định

Từ năm 2004, Công ty Cà phê Thắng Lợi đã ký và thực hiện 1.107 hợp đồng liên kết trồng cà phê với các hộ dân trên tổng diện tích 614,4 ha đất (thời hạn 50 năm từ khi trồng mới cà phê). Tuy nhiên, công ty không góp vốn đầu tư trồng cà phê cũng như chi phí sản xuất hằng năm; người dân được hưởng 100% sản phẩm thu hoạch mà không phải nộp thuế đất, mỗi năm chỉ phải trả một khoản phí tưới nước và phí giao thông nội đồng.

Kết luận thanh tra chỉ rõ: Các điều kiện ràng buộc nghĩa vụ trong những hợp đồng trên quá sơ sài, thực tế là giao đất của nhà nước cho các cá nhân khai thác, sử dụng mà không thực hiện nghĩa vụ với nhà nước (kể cả tiền thuê đất), cho thấy việc quản lý và sử dụng tài sản nhà nước (đất công) sai chế độ quy định và không mang lại hiệu quả kinh tế. Hình thức hợp đồng liên kết trồng cà phê nhưng công ty không góp vốn đầu tư cũng như chi phí sản xuất hằng năm là sai quy định pháp luật. Một trong những vấn đề nghiêm trọng nữa là công ty không thực hiện điều chỉnh hợp đồng liên kết đã ký trước đó khi Nghị định số 135/2005/NĐ-CP, ngày 8/11/2005 được ban hành, mà vẫn tiếp tục ký kết hợp đồng liên kết trồng cà phê (không đúng quy định) vào các năm sau.

Thanh tra tỉnh công bố Kết luận thanh tra ngày 7/3.

Năm 2009 đến 2018, Kiểm toán Nhà nước đã nhiều lần thông báo kết quả kiểm tra và chỉ ra những thiếu sót, khuyết điểm và đề nghị Công ty Cà phê Thắng Lợi xây dựng lại phương án giao khoán trên diện tích 616,4 ha đất liên kết trồng cà phê nhưng công ty không thực hiện. Ngay cả khi UBND tỉnh ban hành công văn yêu cầu doanh nghiệp này tiến hành kiểm tra, đo đạc, rà soát lại toàn bộ diện tích đất cà phê liên kết, báo cáo cơ quan có thẩm quyền xử lý song vẫn không báo cáo kết quả thực hiện.

Từ năm 2011, các hộ nhận khoán đất liên tục khiếu kiện đông người, gay gắt, phức tạp, yêu cầu giao lại toàn bộ diện tích 616,4 ha đất giao khoán. Bởi họ cho rằng vườn cà phê là do người dân đầu tư 100% từ khi xuống giống, công ty không có nghĩa vụ gì.

Thanh tra tỉnh chỉ ra trách nhiệm để xảy ra những sai phạm nói trên thuộc về Chủ tịch Hội đồng thành viên, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê Thắng Lợi qua các thời kỳ (từ năm 2004 đến thời điểm thực hiện cổ phần hóa). Vì vậy, kiến nghị UBND tỉnh sớm chỉ đạo việc thu hồi toàn bộ diện tích 616,4 ha đất liên kết trồng cà phê nói trên, giao về địa phương quản lý nhằm bảo đảm quyền lợi cho người dân và tuân thủ các quy định của Luật Đất đai năm 2024.

Thiếu minh bạch trong xác định tài sản khi cổ phần hóa

Trước đó, năm 1998 và 2000, Công ty Cà phê Thắng Lợi ký kết hợp đồng hợp tác đầu tư sản xuất cà phê và phân chia sản phẩm với cán bộ, công nhân viên của công ty trên tổng diện tích trên 1.206 ha cà phê kinh doanh, tổng giá trị vườn cây trên 49,8 tỷ đồng (đã được UBND tỉnh phê duyệt). Theo đó, vốn ngân sách nhà nước (Công ty Cà phê Thắng Lợi) tham gia 51% vốn và các hộ công nhân viên tham gia 49% vốn. Đến năm 2011 thì toàn bộ diện tích cà phê này được khoán gọn cho các hộ nói trên và họ phải đầu tư chi phí 100% trên diện tích nhận khoán. Hằng năm, hộ nhận khoán được hưởng thành quả sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ giao nộp sản phẩm theo định mức của công ty và hưởng 100% giá trị vượt.

Tuy nhiên, năm 2017, khi xác định giá trị tài sản để thực hiện chuyển đổi sang công ty cổ phần, Công ty Cà phê Thắng Lợi lại không đưa phần tài sản đóng góp của người dân vào vườn cây (49%) trên diện tích giao khoán gọn. Việc này khiến người nhận khoán không đồng tình, bởi họ cho rằng khi cổ phần hóa họ sẽ mất hết tư liệu sản xuất.

Đại diện các hộ nhận khoán tham gia ý kiến và bày tỏ sự đồng tình với Kết luận thanh tra.

Mặc dù Công ty Cà phê Thắng Lợi được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh lần đầu từ tháng 10/2019, nhưng đến nay, đại diện chủ sở hữu vẫn chưa phê duyệt quyết toán tài chính và quyết toán các nội dung liên quan đến cổ phần hóa. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cổ phần chưa lập lại báo cáo tài chính để làm căn cứ lập hồ sơ bàn giao doanh nghiệp sang công ty cổ phần theo quy định cho nên chưa có sự chuyển giao tài sản giữa doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp cổ phần.

Trước những sai phạm của Công ty Cà phê Thắng Lợi và những khiếu nại kéo dài của người dân, để giải quyết triệt để vấn đề, Thanh tra tỉnh đề nghị UBND tỉnh yêu cầu Ban chỉ đạo cổ phần hóa Công ty Cà phê Thắng Lợi thực hiện việc đưa giá trị vốn góp đầu tư vườn cây của người nhận khoán (49%) vào tài sản doanh nghiệp để thực hiện quản lý, hạch toán tài sản theo quy định. Công ty cũng cần rà soát lại phương án khoán và ký kết lại hợp đồng khoán với các hộ dân, trong đó quyền và nghĩa vụ các bên phải được quy định rõ ràng và cụ thể hơn.

Lê Thành