Người lưu giữ thanh âm quê hương

Dù xa quê đã lâu, song với lòng đam mê và muốn lưu giữ nét đẹp văn hóa cội nguồn, bà Sầm Thị Tích (SN 1963, buôn Cao Bằng, xã Đắk Phơi) vẫn âm thầm gìn giữ thanh âm của đàn tính - nhạc cụ truyền thống mang hồn cốt quê hương Cao Bằng.

Năm 1991, bà Tích cùng gia đình chuyển từ tỉnh Cao Bằng đến Đắk Lắk sinh sống. Thời còn ở quê, những làn điệu hát then, tiếng đàn tính mộc mạc vẫn thường xuyên vang lên qua các chương trình văn nghệ, lễ hội. Chính sự xa cách về địa lý và thời gian đã khiến những thanh âm quen thuộc lại gợi lên nỗi nhớ quê hương đối với bà.

Những lúc rảnh rỗi, bà Tích lại đưa đàn tính ra luyện tập để thỏa niềm đam mê.

Khi đến Đắk Phơi, bà Tích nhận thấy buôn Cao Bằng là nơi tập trung đông đảo cộng đồng người Tày, Nùng từ tỉnh Cao Bằng. Chính tại đây, những tiết mục đàn tính, hát then lại được bà con tái hiện đầy đủ và sống động trong các sự kiện lớn như Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc, hay các kỳ đại hội của địa phương. Những dịp này đã khơi dậy ngọn lửa đam mê, thôi thúc bà hướng về văn hóa truyền thống của quê hương mình.

Bà Tích bắt đầu quá trình tự mày mò chế tác đàn tính thông qua hướng dẫn của những người lớn tuổi trong buôn. Về sau, bà chủ động học hỏi thêm, cải thiện kỹ năng qua các kênh trên mạng xã hội. Bà Tích tiết lộ, để làm được đàn tính đạt chuẩn, khâu lựa chọn nguyên liệu là quan trọng nhất. Bà phải lựa chọn những quả bầu khô to, có hình dáng đẹp để bảo đảm âm thanh vang và chuẩn xác. Quả bầu cắt từ vườn về sẽ được cắt bỏ phần trên, ngâm với nước khoảng 1 tuần để bỏ hết ruột. Tiếp đến, bầu được phơi khô kỹ lưỡng và sơn một lớp sơn tốt cả mặt trong và mặt ngoài để bảo quản được lâu dài, chống mối mọt và ẩm mốc. Sau đó dùng thanh sắt nhọn, hơ nóng trên than củi để dùi các lỗ thoát âm. Nắp đàn là một tấm gỗ mỏng, được gắn chắc chắn với bầu đàn.

Trong tất cả các công đoạn, việc làm cần đàn đòi hỏi sự tỉ mỉ và mất nhiều thời gian nhất. Cần đàn được làm từ các loại gỗ tạp, phải cắt gọt kỳ công sao cho đúng kích cỡ, đúng độ cong và độ dài sau đó mới gắn chặt với bầu đàn. Cuối cùng, bà chọn các sợi cước phù hợp để hoàn thiện dây đàn và chỉnh âm.

Bà Tích cùng đội văn nghệ buôn Cao Bằng biểu diễn đàn tính, hát then.

Bà Tích không nhớ bản thân đã làm bao nhiêu cây đàn tính để phục vụ niềm đam mê đánh đàn, hát then của riêng mình. Với cây đàn tính tự chế tác, những năm qua, bà Tích là thành viên tích cực của hội chị em buôn Cao Bằng, cùng nhau mang điệu hát then, tiếng đàn tính tham gia nhiều buổi biểu diễn ý nghĩa trên địa bàn xã Đắk Phơi. Dù không phải nghệ nhân, nhưng bà Tích đã góp sức không nhỏ vào việc gìn giữ và lan tỏa nét văn hóa truyền thống quê hương.

Bí thư Chi bộ buôn Cao Bằng Lục Thị Đới cho biết, buôn Cao Bằng có 147 hộ, 614 nhân khẩu, trong đó cộng đồng người Tày, Nùng từ tỉnh Cao Bằng chiếm khoảng 80% số dân của buôn. Dù sống xa quê hương, nhưng bà con vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống của dân tộc mình, đặc biệt là tiếng đàn tính, điệu hát then. Những buổi hát then, đàn tính được tổ chức vào các dịp lễ, Tết, Ngày hội Đại đoàn kết không chỉ giúp làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần của buôn Cao Bằng mà còn góp phần vào sự đa dạng, đa sắc màu văn hóa chung của xã Đắk Phơi.

Hoàng Hồng