Ranh giới giữa bông đùa và miệt thị

Miệt thị ngoại hình (body shaming) là một thuật ngữ dùng để chỉ các hành động, lời nói nhằm chê bai, phán xét, bình luận một cách ác ý về vẻ ngoài của người khác, khiến cho người nghe cảm thấy không thoải mái, khó chịu, bị xúc phạm hay tổn thương.

Miệt thị ngoại hình tồn tại ở các dạng phổ biến như: miệt thị gương mặt, miệt thị làn da, miệt thị cân nặng…

Câu chuyện miệt thị ngoại hình đang trở thành vấn đề nhận được sự quan tâm đặc biệt của dư luận sau vụ việc tại lễ trao giải Oscar vào sáng 28/3 vừa qua. Diễn viên Will Smith đã có phản ứng mạnh tay ngay trên sân khấu với người dẫn chương trình Chris Rock khi vợ anh bị Chris biến thành đề tài gây cười bởi mái đầu trọc do bệnh tật.

Trên thực tế, những câu nói tưởng chừng chỉ là những câu đùa vui kiểu như "béo thế leo lên giường có mà sập", “răng vẩu dễ ăn bắp” có thể khiến nhiều người khó chịu, phản ứng gay gắt. Nhưng thường thì, trước phản ứng này, người ta phân bua rằng chuyện "vui thôi mà".

Ảnh minh họa

Bởi vậy, ranh giới giữa đùa vui với miệt thị vô cùng mong manh khi mà người nói thì cho rằng đó chỉ là bông đùa còn người nghe lại bị tổn thương, thậm chí cảm thấy như đời mình bị bỏ đi, không có giá trị gì trong xã hội. Đặc biệt, với những người trẻ tuổi, miệt thị ngoại hình có thể ảnh hưởng xấu tới khả năng giao tiếp xã hội, sự tự tin cũng như các cơ hội tham gia các tương tác xã hội.

Người ta thường dễ rơi vào một sai lầm là lấy chuẩn mực của bản thân hay chuẩn mực của số đông để đưa ra nhận định hoặc đánh giá về người khác. Miệt thị ngoại hình mang tính phổ biến ở các xã hội và có thể không chỉ liên quan tới sự bình phẩm về mái tóc, làn da hay khuôn mặt mà còn có thể “đụng chạm” tới những khác biệt liên quan văn hóa, sắc tộc, giá trị xã hội.

Mặc dù hành động của Will Smith diễn ra ở lễ trao giải Oscar nhưng rõ ràng rằng vụ việc này không chỉ là sự kiện của giới showbiz. Các ý kiến bình luận trái chiều trên khắp các diễn đàn cho thấy đang có sự quan tâm đặc biệt của dư luận về vấn nạn miệt thị ngoại hình. Người ta đang đặt ra nhiều câu hỏi: khi nào thì bạo lực được xem là chính đáng? đâu là ranh giới giữa việc giễu nhại lành mạnh và bỡn cợt gây tổn thương cho người khác? khi ở nơi công cộng hoặc trên các phương tiện truyền thông đại chúng thì phản ứng với những hành động mang tính miệt thị ngoại hình ở mức độ như thế nào được xem là phù hợp?...

Có lẽ, nguyên tắc tôn trọng riêng tư, tôn trọng cơ thể người khác, tôn trọng cách người khác sống cuộc sống của họ cần trở nên là giá trị xã hội mà các thành viên trong cộng đồng hướng tới.

Xã hội cần chú ý nhiều hơn trong việc hình thành các điều kiện để các cá nhân, đặc biệt là người trẻ tiếp nhận, nhập tâm và tuân thủ chuẩn mực tôn trọng sự khác biệt về ngoại hình của các thành viên khác.

Khi đó, xã hội sẽ giảm thiểu nguy cơ miệt thị ngoại hình và người ta sẽ không còn phải tranh luận với nhau khi nào và trong những trường hợp nào thì bạo lực được sử dụng một cách chính đáng để phản ứng lại những lối ứng xử mang tính miệt thị.

Trương Thị Hiền