Định hướng giá trị nghề

Định hướng giá trị nghề là việc xác định xem mình thực sự thích gì, mình thực sự giỏi cái gì, mình muốn làm nghề gì và cuối cùng là để làm được công việc đó thì mình cần phải có những phẩm chất gì. Thông thường, các cá nhân sẽ lần lượt trả lời các câu hỏi: (1) mình có đang hiểu đúng về công việc mà mình sẽ làm trong tương lai? (2) mình có thể làm tốt công việc đó? và (3) mình có thích công việc đó không? Để hiểu đúng về nghề, cá nhân sẽ phải xác định được những đòi hỏi từ phía xã hội dành cho vị trí việc làm.

Sự đòi hỏi từ phía xã hội đối với một vị trí việc làm nào đó thường thể hiện ở ba khía cạnh: sự đòi hỏi về kiến thức, sự đòi hỏi về kỹ năng và sự đòi hỏi về thái độ sống/thái độ làm việc. Chúng ta dễ thấy rằng, bất kỳ vị trí việc làm nào cũng có những cơ hội về thu nhập, về khả năng thăng tiến, về khả năng nâng cao trình độ và đồng thời là những khó khăn, thách thức, thậm chí rủi ro. Trong việc lựa chọn nghề, mỗi người phải trả lời được câu hỏi liệu mình có vượt qua được những khó khăn, rủi ro do công việc đó mang lại hay không. Sau khi đã hiểu về bản thân và hiểu về nghề thì hoàn cảnh gia đình, các nguồn lực mà gia đình đang có sẽ là những yếu tố mà mỗi người nên cân nhắc khi chọn trường sẽ đào tạo nghề cho mình.

Tiến sĩ Phạm Tấn Hạ, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia TP. Hồ Chí Minh trao đổi với học sinh tại Chương trình tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp năm 2020. Ảnh: Lan Anh

Như vậy, về tính logic trong việc hướng nghiệp thì lựa chọn nghề là sự lựa chọn đầu tiên và chọn trường sẽ là sự lựa chọn cuối cùng. Tuy nhiên hiện nay, dường như đối với nhiều bậc cha mẹ, thông tin về trường có vẻ được quan tâm đầu tiên và nhiều hơn so với những thông tin về nghề. Do vậy, câu hỏi thường thấy dành cho các bạn học sinh lớp 12 sẽ là: “Con/cháu chọn trường nào?”. Điều này có thể góp phần giải thích cho một thực tế đang diễn ra ở các trường đại học là, một số sinh viên tỏ ra bối rối và không đưa được câu trả lời rõ ràng khi được hỏi: “Vì sao em học ngành này?” hoặc  “Em biết sau khi tốt nghiệp đại học, em có thể làm công việc gì không?” hoặc “Sau khi tốt nghiệp đại học, em sẽ trở thành một người như thế nào?” Thực trạng đó cho thấy, các bạn ấy đã chọn nghề rồi mà chưa định hướng được giá trị nghề.

Do đó, để tránh nguy cơ lãng phí về thời gian, tiền bạc của bản thân, gia đình, nhà trường và cả xã hội trong việc đào tạo nghề, có lẽ cần nhấn mạnh hơn nữa tầm quan trọng của việc định hướng giá trị bản thân, định hướng giá trị nghề nơi người học. Từ đó, mỗi cá nhân mới có thể tự thiết lập mục tiêu học, mục tiêu nghề trong tương lai.

Trương Thị Hiền