"Di sản" nặng gánh của Thủ tướng Anh Theresa May

Bà May đã không ngăn nổi những giọt nước mắt khi đưa ra quyết định khó khăn này trong bài phát biểu ngày 24-5. Đó có lẽ không chỉ là những giọt nước mắt tiếc nuối khi phải từ bỏ chức vụ thủ tướng mà bà xem là “vinh dự,” mà còn là sự xót xa và bất lực khi phải bỏ dở sứ mệnh chính trị lớn lao bà đã cam kết dành trọn cho nhiệm kỳ của mình tại phố Downing: đưa nước Anh ra khỏi Liên minh châu Âu (EU), đúng như ý nguyện được đa số cử tri Anh thể hiện trong cuộc trưng cầu dân ý về Brexit năm 2016.

Bà May ra đi, để lại “di sản” là một nước Anh chia rẽ và bế tắc hơn bao giờ hết vì Brexit, trong khi hầu như không có dấu ấn nào về đối nội. Không chỉ được biết đến như là một trong những thủ tướng có thời gian tại vị ngắn nhất trong lịch sử nước Anh, bà May còn gắn liền với những “kỷ lục” là có đến 36 quan chức chính phủ từ chức dưới thời bà lãnh đạo để phản đối thỏa thuận Brexit mà bà đã mất đến hai năm rưỡi đàm phán với Liên minh châu Âu (EU) - thỏa thuận đã thất bại đến ba lần trong các nỗ lực thông qua tại hạ viện, với tỷ lệ phản đối cũng ở mức kỷ lục.

Cựu Ngoại trưởng Anh Boris Johnson (thứ ba từ trái sang, hàng trên) và các ứng cử viên có thể thay thế Thủ tướng Anh Theresa May. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Dù là vì nguyên nhân khách quan hay những sai lầm chủ quan, thì “di sản” mà bà May để lại cho người kế nhiệm vẫn là một nước Anh thậm chí còn chia rẽ hơn cả khi bà nhậm chức. Tiến trình đưa nước Anh rời khỏi EU vẫn mông lung và khó dự báo hơn bao giờ hết. Mọi khả năng và kịch bản - từ một cuộc chia tay trong đổ vỡ vì không thỏa thuận, cho đến trì hoãn vô thời hạn hoặc thậm chí đảo ngược tiến trình Brexit – vẫn hoàn toàn có thể xảy ra.

Báo chí Anh so sánh quan hệ với châu Âu là “giàn thiêu” hủy hoại sự nghiệp chính trị của 4 đời thủ tướng thuộc đảng Bảo thủ liên tiếp gần đây nhất, từ bà Margaret Thatcher đến ông John Major, ông David Cameron và bây giờ là bà Theresa May. Sẽ không có gì ngạc nhiên nếu danh sách này tiếp tục được nối dài vì những nguyên nhân liên quan đến Brexit khiến bà May thất bại vẫn còn nguyên đó chờ đợi người kế nhiệm bà.

Tuy nhiên, dường như viễn cảnh đáng sợ đó không hề làm giảm đi sức nóng của cuộc chạy đua vào chiếc ghế quyền lực bỏ trống.

Cuộc đua vào chiếc ghế kế nhiệm bà Theresa May trên cương vị Thủ tướng Anh chính thức bắt đầu từ ngày 10-6. Ngoài cựu Ngoại trưởng Boris Johnson, hiện có ít nhất 12 ứng cử viên công khai tuyên bố tranh cử để trở thành chủ nhân của nhà số 10 phố Downing, trong đó có Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt, Bộ trưởng Nội vụ Sajid Javid và Bộ trưởng Môi trường Michael Gove.

Nhiều tờ báo lớn tại châu Âu đã gọi đây là cuộc đua “Brexit và cocaine”. Bởi trong khi nhiều ứng cử viên đã ngay lập tức ra đòn tấn công trực diện nhằm vào ứng cử viên tiềm năng nhất, cựu Ngoại trưởng Boris Johnson, với những phát biểu “gây sốc” về Brexit, thì có ứng cử viên  phải tìm cách lấy lại hình ảnh sau khi thú nhận từng sử dụng ma túy như Bộ trưởng Môi trường Michael Gove. Cựu Ngoại trưởng Boris Johnson, ứng cử viên sáng giá nhất cũng đã kịp khuấy động cuộc đua ngay cả khi chưa bắt đầu, với cảnh báo hôm 9-6 là sẽ không thanh toán “phí chia tay” ước tính lên tới 40 - 45 tỷ euro, nếu EU không chấp nhận những điều kiện tốt nhất đưa nước Anh rời EU. Với chủ trương nước Anh phải cứng rắn bảo vệ quyền lợi của mình trước các đòi hỏi của EU, ông Boris Johnson được coi là người duy nhất có khả năng vực dậy đảng Bảo thủ, đảng này đã phải chấp nhận về thứ 5 trong cuộc bầu cử châu Âu hồi cuối tháng 5 vừa qua. Một gương mặt đáng chú ý khác là đương kim Ngoại trưởng Anh Jeremy Hunt. Ông Hunt, 51 tuổi, trước đây có lập trường thà không thỏa thuận và đã từng tuyên bố EU độc đoán. Nhưng để tranh ghế thủ tướng, ông lại nói rời bỏ EU vào ngày 31-10 tới đây mà không có thỏa thuận thì chẳng khác nào tự sát.

Sau khi đảng Bảo thủ hoàn thành việc chốt danh sách các ứng cử viên chính thức, 313 nghị sĩ Bảo thủ tại hạ viện sẽ tiến hành một loạt các vòng bỏ phiếu cho đến cuối tháng 6 để lựa chọn ra danh sách rút gọn gồm hai gương mặt. Sau đó, toàn thể khoảng 124.000 đảng viên Bảo thủ trên toàn quốc sẽ tham gia bỏ phiếu lựa chọn lãnh đạo mới. Kết quả cuối cùng dự kiến sẽ được thông báo trước khi Quốc hội Anh nghỉ hè vào cuối tháng 7. Trong thời gian từ nay đến lúc đó, bà May vẫn tiếp tục lãnh đạo chính phủ trên cương vị Thủ tướng tạm quyền.

Ngày 11-6, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker cho rằng Thủ tướng mới của nước Anh sẽ không thay đổi Thỏa thuận Brexit đã đạt được với EU. Ông Juncker nhắc lại lập trường của Liên minh châu Âu là từ chối tái đàm phán thỏa thuận. Theo Chủ tịch Ủy ban châu Âu, đây không phải là một Hiệp ước giữa Thủ tướng Anh và ông, mà đây là một Hiệp ước giữa nước Anh và EU. Do đó nó cần được tôn trọng, dù nước Anh có Thủ tướng mới. Lập trường này cũng đã được người phát ngôn của Ủy ban châu Âu Margaritis Schinas đưa ra trước đó: “Thỏa thuận Brexit đã được đưa ra thảo luận và đàm phán thành công. Thỏa thuận cũng được tất cả các nước thành viên EU thông qua và người chiến thắng trong cuộc đua vào vị trí Thủ tướng nước Anh sẽ không thay đổi các nội dung chính đã được thông qua. Đây là một điều hoàn toàn rõ ràng”.

Như vậy, dù lãnh đạo mới của nước Anh là ai thì cũng vẫn sẽ phải vật lộn với những vấn đề gai góc: một đất nước cùng một đảng cầm quyền chia rẽ vì Brexit; một hệ thống chính trị tê liệt vì căng thẳng giữa các đảng phái và mâu thuẫn giữa dân chủ đại diện với dân chủ trực tiếp; mối quan hệ căng thẳng với một EU đang nắm nhiều lá bài có lợi...

Hồng Hà (Theo TTXVN, VOV)