Dinh dưỡng hợp lý giúp trẻ phát triển tốt về thể chất và trí tuệ

Ngoài những yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ em như yếu tố di truyền, môi trường sống, hoạt động thể lực thì dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng. Theo Tổ chức Y tế thế giới, thấp còi là chỉ tiêu đánh giá dinh dưỡng kém trong giai đoạn bào thai và 2-5 năm đầu tiên của cuộc đời. Béo phì ở trẻ em là yếu tố nguy cơ cho béo phì ở giai đoạn trưởng thành sau này. Hậu quả của thừa cân, béo phì sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ khi trưởng thành như ngừng tăng trưởng sớm và dễ mắc các bệnh tim mạch, cao huyết áp, sỏi mật, đái tháo đường, viêm khớp, thoái hóa cột sống vì luôn phải chịu sức nặng quá tải của cơ thể và có nguy cơ mắc một số bệnh ung thư như: ung thư vú, tử cung, tiền liệt tuyến... Chính vì vậy, cung cấp cho trẻ những bữa ăn cân đối, đầy đủ chất dinh dưỡng là rất quan trọng.

Bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng là thực phẩm của bữa ăn cung cấp đầy đủ năng lượng, đủ chất đạm, chất béo, chất khoáng, vitamin và đủ nước cho cơ thể. Trong khẩu phần có các chất sinh năng lượng là chất bột, đạm và béo; rau và hoa quả cung cấp các vitamin, chất khoáng, xơ. Nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng thay đổi theo tuổi, giới tính và tình trạng sinh lý. Để có bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng cần biết phối hợp nhiều nhóm thực phẩm khác nhau bởi mỗi loại thực phẩm cung cấp hàm lượng và chất dinh dưỡng khác nhau. Đồng thời, cũng cần lập cho trẻ một chế độ ăn cân bằng, không chênh lệch giữa các nhóm thực phẩm chính. Cho trẻ ăn uống điều độ, ăn uống quá nhiều hay quá ít cũng đều gây hại cho sức khỏe của trẻ. Không nên muốn trẻ tăng ký mà ép trẻ ăn quá nhiều lại gây phản tác dụng như trẻ bị đầy bụng khó tiêu, thậm chí vừa ăn vào là bị nôn ra hết, như vậy vừa phí công sức, tiền bạc mà trẻ cũng bị mệt.

Bữa ăn cân đối là bữa ăn trong đó các chất dinh dưỡng cân đối hợp lý. Khẩu phần năng lượng từ chất bột chiếm 65-70%, chất đạm 12-14%, chất béo 18-20%. Bên cạnh việc cân đối về các chất sinh năng lượng còn phải bảo đảm cân đối về nguồn thức ăn động vật và thực. Trong thành phần chất đạm thì đạm động vật chiếm 35-40% và có đủ các acid amin cân đối. Chất béo động vật chiếm 50-60%, chất béo thực vật chiếm 40- 50% so với tổng số chất béo.

Muốn bảo đảm bữa ăn đầy đủ chất dinh dưỡng và cân đối cần sử dụng phối hợp nguồn thực phẩm động vật và nguồn thực phẩm thực vật. Ví dụ, không chỉ ăn thịt, cá mà còn ăn cả đậu phụ, vừng, lạc, rau và hoa quả.

Bác sĩ Bùi Thị Tâm, chuyên gia dinh dưỡng Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh cho biết: Dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển về thể chất và trí tuệ của một con người suốt cuộc đời, nhất là trong những năm đầu đời, bởi nếu chất lượng dinh dưỡng hợp lý, đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng cơ thể đòi hỏi thì khi đến tuổi trưởng thành, thể chất và trí tuệ của cá thể đó đạt chuẩn về chiều cao và cân nặng. Ngược lại, nếu không có chế độ dinh dưỡng hợp lý, thiếu chất, khi đến tuổi trưởng thành, chiều cao và cân nặng sẽ bị hạn chế, trong đó hậu quả có thể là do suy dinh dưỡng thể thấp còi hoặc suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, béo phì…

Để trẻ em có thể lực và trí tuệ tốt cũng cần chăm sóc sức khỏe của bà mẹ. Sức khỏe của bà mẹ có mối liên quan mật thiết đối với trẻ. Trước khi mang thai người mẹ cần chuẩn bị về sức khỏe của mình như thay đổi chế độ ăn uống để bảo đảm cân nặng vì theo các nhà chuyên môn phụ nữ gầy có thể có nguy cơ sảy thai hoặc nếu quá béo trẻ sinh ra có nguy cơ mắc bệnh béo phì, đái tháo đường... (chỉ số dùng để đánh giá mức độ gầy béo của mỗi người theo Tổ chức Y tế thế giới: BMI = W/H2 (W: cân nặng (kg), H: chiều cao (m)).  Nếu chỉ số BMI < 18,5 là gầy, BMI > 30-40 là béo), đồng thời cần tiêm phòng một số bệnh như Rubella, cảm cúm... và đừng quên tẩy giun cho cả gia đình. Ngoài ra, việc bổ sung viên sắt là rất quan trọng và ngay từ tuần đầu tiên mang thai người mẹ cần ăn đủ chất đạm, canxi, đặc biệt là iôt. Bên cạnh đó cũng cần cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng khác giúp thai nhi tăng trưởng và dự trữ để phát triển sau những tháng đầu mới chào đời. Trẻ phải được bú mẹ hoàn toàn trong vòng 6 tháng tuổi. Trong giai đoạn từ 6 - 9 tháng tuổi nên cho trẻ ăn bột. Một bát bột của trẻ cũng cần có đủ 4 nhóm thực phẩm là bột), đạm, vitamin, khoáng chất và chất béo. Sau 9 tháng tuổi nên tập dần cho trẻ ăn cháo.

Ngoài việc chăm sóc trẻ về dinh dưỡng cũng cần phòng bệnh cho trẻ bằng cách tiêm chủng đúng lịch, đủ mũi tiêm, đồng thời chăm sóc cả về mặt tâm lý, tình cảm.

Hồng Vân