“Trợ lực” cho người lầm lỡ làm lại cuộc đời

“Tôi không có bằng tốt nghiệp THCS thì có được hỗ trợ học nghề không?”; “Trước khi chấp hành án, tôi đang học đại học; sau khi ra tù, tôi muốn học tiếp thì có nghề nào tương tự với ngành học tôi đang học dang dở trước đây không?”; “Sau khi tái hòa nhập cộng đồng, tôi muốn đi xuất khẩu lao động thì có thị trường nào chấp nhận, cần những thủ tục gì?”; “Tôi được học nghề làm mi giả trong thời gian chấp hành án; khi ra tù có thể xin việc ở đâu?”…

Đó là những câu hỏi rất “đời” của các phạm nhân chuẩn bị chấp hành xong án phạt tù tại chương trình tư vấn, thông tin nghề nghiệp, việc làm. Những câu hỏi ấy không chỉ chất chứa những lo lắng khi tái hòa nhập cộng đồng mà còn cả khát khao được làm lại cuộc đời sau những lỗi lầm, vấp ngã.

Thao thức trước ngày về

Chúng tôi gặp Tạ Tấn T. (sinh năm 1990) tại Trại giam Đắc Tân khi chỉ còn 28 ngày nữa T. chấp hành xong bản án phạt tù. Theo lời T. kể, anh sinh ra trong gia đình có 4 anh chị em ở huyện Cư M’gar. Gia đình khó khăn, T. nghỉ học khi mới 10 tuổi, theo người cậu đi bán vé số. Sau đó, T. học nghề cắt tóc, từng mở tiệm. Tuy nhiên, tuổi trẻ nông nổi, ham chơi, mới 18 tuổi, T. bị kết án vì tội cướp tài sản và sau đó là tội trốn khỏi nơi giam giữ với tổng hình phạt lên đến hơn 17 năm tù giam.

Phạm nhân học nghề làm bàn, ghế bằng sợi mây nhựa tại Trại giam Đắc Tân.

Trong suốt thời gian chấp hành án, T. đã được học nhiều nghề như: đan mây tre, đan lục bình, làm mi giả… Được cán bộ giám thị động viên, giáo dục, tuyên truyền kiến thức pháp luật, được gia đình thường xuyên thăm nuôi, động viên nhưng vì bản thân chấp hành án quá lâu nên T. vẫn lo lắng bản thân sẽ bỡ ngỡ, không thích nghi được với sự đổi thay của đời sống xã hội khi tái hòa nhập cộng đồng.

Càng gần đến ngày về, T. càng hồi hộp đến mất ngủ, chỉ mong sao khi ra tù sẽ có việc làm phù hợp để nuôi sống bản thân, chuộc lỗi với cha mẹ. Đối với chị Nguyễn Thị Tân M. (sinh năm 1991), việc làm cũng chính là chìa khóa để bản thân bớt mặc cảm, tự ti khi trở về tái hòa nhập cộng đồng.

Trong 9 năm chấp hành án tại Trại giam Đắk Trung do tội mua bán ma túy, chị M. đã học được các nghề như đan bèo, cạo mủ cao su, trồng chanh dây, trồng dâu tằm… Tháng 9 năm nay, chị M. sẽ chấp hành xong bản án và trở về sống cùng gia đình tại TP. Buôn Ma Thuột.

Chị dự định sẽ đăng ký học thêm nghề nấu ăn, có cơ hội tìm kiếm việc làm ngay tại địa phương để có điều kiện gần gũi gia đình, chăm sóc con nhỏ cũng như đoạn tuyệt với quá khứ lầm lỡ, làm lại cuộc đời.

Đường về rộng mở…

Tại hai trại giam đóng chân trên địa bàn tỉnh trực thuộc Bộ Công an là Trại giam Đắc Tân và Trại giam Đắk Trung, bình quân mỗi năm có khoảng 1.300 phạm nhân chấp hành xong án phạt tù trở về tái hòa nhập cộng đồng. Tùy theo thời gian cải tạo cùng khả năng, trình độ, sức khỏe, hầu hết các phạm nhân đều được đào tạo sơ cấp nghề ngay trong trại giam và tiếp tục được hưởng các chính sách ưu đãi về học nghề, vay vốn sau khi chấp hành xong án phạt tù.

Thượng tá Phạm Văn Tôn, Phó Giám thị Trại giam Đắc Tân cho biết, Trại giam Đắc Tân hiện quản lý gần 2.200 phạm nhân thì có đến 60% phạm nhân trong độ tuổi từ 20 – 50 tuổi, nhiều người không biết chữ, trình độ văn hóa thấp. Do đó, đơn vị đã chú trọng thực hiện công tác giáo dục nghề nghiệp (GDNN) ngay trong trại giam nhằm giúp phạm nhân nắm được quy trình lao động, các yếu tố an toàn lao động, kỹ năng làm việc tập thể cũng như giáo dục về giá trị của lao động.

Bên cạnh việc tổ chức học tập, lao động tại trại, đơn vị còn phối hợp với các trường nghề để mở các lớp dạy nghề và cấp chứng chỉ sơ cấp nghề cho phạm nhân đang chấp hành án, ưu tiên cho các phạm nhân trẻ. Nhờ đó, trong 10 năm qua đã có hơn 3.000 phạm nhân được cấp chứng chỉ sơ cấp nghề, tạo điều kiện thuận lợi để tìm kiếm việc làm phù hợp sau khi tái hòa nhập cộng đồng.

Phạm nhân tại Trại giam Đắc Tân đặt câu hỏi về nghề nghiệp, việc làm tại Chương trình Tư vấn nghề nghiệp và việc làm cho người chuẩn bị thi hành xong án phạt tù năm 2025.

Theo bà Vũ Thị Mỹ Phượng, Phó trưởng Phòng GDPT và GDNN – GDTX (Sở Giáo dục và Đào tạo), GDNN là một trong những giải pháp quan trọng giúp phạm nhân chuẩn bị tái hòa nhập cộng đồng có cơ hội thay đổi cuộc sống, hạn chế tái phạm.

Người chấp hành xong án phạt tù có thể lựa chọn cơ sở học nghề thuận tiện về vị trí và phù hợp với điều kiện học tập bản thân, được hưởng một số chính sách về miễn, giảm học phí theo chính sách của Nhà nước hoặc quỹ học bổng của nhà trường dành cho học viên có điều kiện đặc biệt khó khăn.

Bên cạnh đó, người chấp hành xong án phạt tù cũng được tư vấn việc làm miễn phí, được hỗ trợ vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội để trang trải chi phí học nghề, phát triển sản xuất, kinh doanh… Đây chính là những “trợ lực” quan trọng cho những người lầm lỡ bước qua quá khứ, làm lại cuộc đời.

Đinh Nga