“Giữ lửa” nghề dệt thổ cẩm M’nông R’lăm

Dệt thổ cẩm truyền thống của người M’nông R’lăm (buôn Lê, thị trấn Liên Sơn, huyện Lắk) là một trong những nghề thủ công độc đáo trên vùng đất Tây Nguyên.

Chính quyền địa phương các cấp và những người tâm huyết đang cùng chung tay bảo tồn nét đẹp văn hóa này trước nguy cơ bị mai một.

Từ những người tâm huyết…

Xuất phát từ tình yêu và niềm đam mê với thổ cẩm, trong một chuyến công tác tại huyện Lắk vào năm 2023, bà H’Kim Hoa Byă, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy đã đến thăm nơi dệt của chị em người M’nông R’lăm tại buôn Lê.

Chứng kiến các chị em miệt mài ngồi bên khung dệt những tấm vải với nhiều hoa văn, họa tiết dưới chân nhà văn hóa cộng đồng của buôn, bà quyết định hỗ trợ để họ lưu giữ và phát triển nghề truyền thống này.

Tháng 10/2023, bà làm việc với địa phương để chị em được sử dụng nhà văn hóa cộng đồng buôn làm nơi dệt thổ cẩm truyền thống. Đồng thời, bà hỗ trợ nguyên liệu dệt (chỉ, sợi tơ) và tìm kiếm đầu ra để thu hút thêm nhiều chị em tham gia dệt.

Chị em người M’nông R’lăm dệt thổ cẩm tại Nhà văn hóa cộng đồng buôn Lê (thị trấn Liên Sơn, huyện Lắk).

Với mong ước “giữ lửa” nghề dệt thổ cẩm của đồng bào mình, khi được bà H’Kim Hoa mời về dạy dệt, chị H’Đen Bkrông (buôn Jun, thị trấn Liên Sơn) rất sẵn lòng. Theo chị, bản thân từng được tham gia lớp học nghề dệt thổ cẩm tại Trường Cao đẳng Công nghệ Tây Nguyên (TP. Buôn Ma Thuột) nên rất thành thạo các hoa văn nguyên bản. Niềm vui của chị không chỉ vì có thêm thu nhập mà còn là cơ hội được truyền lại kiến thức, nghề truyền thống của đồng bào mình. Chị H’Đen bày tỏ: “Một mình bản thân biết thì không hay bằng nhiều người cùng biết nên tôi nỗ lực “cầm tay chỉ việc” cho chị em để bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc mình”.

Dưới sự hướng dẫn nhiệt tình của chị H’Đen, đều đặn mỗi ngày, nhà văn hóa cộng đồng buôn Lê luôn vang vọng tiếng khung dệt thổ cẩm của các nghệ nhân. Từ vài 3 người ban đầu nay đã thu hút 13 chị em dệt thường xuyên. Từ đây, Câu lạc bộ Dệt thổ cẩm buôn Lê cũng được thành lập, do chị H’Sen Hmôk Du làm chủ nhiệm.

Chị H’Sen Hmôk Du trải lòng, tấm thổ cẩm làm ra không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là tâm huyết của người dệt nên nó. Đặc biệt, khi được học làm hoa văn nguyên bản của người M’nông R’lăm, dẫu rất khó khăn nhưng chị em vẫn miệt mài chăm chỉ. Bởi với họ, dệt từng hoa văn, đường chỉ, sợi tơ không chỉ làm nên giá trị vật chất mà còn có cả tinh thần “hồi sinh” nét đẹp văn hóa truyền thống đồng bào mình.

… đến nỗ lực của chính quyền địa phương

Việc bảo tồn văn hóa dệt thổ cẩm không chỉ dừng lại ở sự tâm huyết của cá nhân, chủ thể mà cần phải được định hướng “chiến lược” lâu dài. Thời gian qua, cấp ủy, chính quyền địa phương huyện Lắk đã nỗ lực mở ra “hướng đi mới” cho nghề dệt thổ cẩm của người M’nông R’lăm.

Theo đó, UBND huyện đang triển khai thực hiện sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) cho thổ cẩm. Hiện tại, nhà văn hóa cộng đồng buôn Lê đã được chính quyền thị trấn Liên Sơn bố trí hơn 90 triệu đồng tu sửa lại làm nơi dệt. Chính quyền, đoàn thể các cấp đang phối hợp với các phòng, ban liên quan từng bước tháo gỡ khó khăn, hoàn thiện những tiêu chí đáp ứng tiêu chuẩn sản phẩm OCOP cho thổ cẩm.

Theo Bí thư Đảng ủy thị trấn Liên Sơn Tô Tuấn Anh, địa phương sẽ hướng phát triển thổ cẩm gắn với thương mại, nhưng không để sản phẩm mất đi nét văn hóa truyền thống đặc trưng. Để hiện thực hóa mong muốn này, cần chính sách bảo tồn phù hợp, sự chung tay từ các cấp chính quyền, đoàn thể trong việc khảo sát, điều tra, tổ chức, vận động, tạo nguồn lực mở các lớp dạy dệt thổ cẩm...

Bí thư Đảng ủy thị trấn Liên Sơn (huyện Lắk) Tô Tuấn Anh kiểm tra tình hình sản xuất thổ cẩm của chị em người M’nông R’lăm.

“Thời gian tới, địa phương sẽ tìm nghệ nhân để khôi phục thêm nghề đan lát, qua đó hình thành các làng nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch. Tận dụng điểm du lịch cộng đồng buôn Lê và buôn Jun, địa phương sẽ kết hợp xây dựng các làng nghề thành điểm đến cho du khách trải nghiệm làm sản phẩm truyền thống. Từ đó, bài toán khôi phục và bảo tồn nghề truyền thống của người M’nông trước nguy cơ mai một sẽ được giải quyết, người dân có thêm thu nhập, du lịch địa phương cũng phát triển”, ông Tô Tuấn Anh nhấn mạnh. 

Khánh Huyền