Chào mừng Đại hội tổ chức các cơ quan Kiểm toán Tối cao châu Á lần thứ 14

Kiểm toán Nhà nước: Bước trưởng thành và những đòi hỏi của hội nhập quốc tế

LTS:  Với chủ đề "Kiểm toán môi trường vì sự phát triển bền vững", Đại hội Tổ chức các cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á lần thứ 14 (Đại hội ASOSAI 14) được tổ chức tại Hà Nội từ ngày 19 đến ngày 22-9-2018, các sự kiện bên lề Đại hội diễn ra từ ngày 16-9 đến ngày 24-9-2018.

Kiểm toán Nhà nước Việt Nam vinh dự được trao quyền đăng cai tổ chức sự kiện này, đồng nghĩa với việc trở thành thành viên Ban điều hành ASOSAI trong 3 nhiệm kỳ liên tiếp từ năm 2015 đến 2024. Lần đầu tiên được tổ chức tại Việt Nam, Đại hội ASOSAI 14 là sự kiện chính trị - ngoại giao có ý nghĩa hết sức quan trọng, minh chứng cho sự trưởng thành và phát triển, khẳng định vị trí và vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong khu vực và trên thế giới. Nhân sự kiện này, Báo Đắk Lắk đăng tải một số bài viết thông tin những nét cơ bản về bước trưởng thành của Kiểm toán Nhà nước và những yêu cầu đặt ra đối với lĩnh vực này trong bức tranh hội nhập quốc tế.

Bài 1: Quá trình phát triển và thành tựu của Kiểm toán Nhà nước

Nhìn lại suốt chiều dài lịch sử nước ta, có thể thấy sự hình thành và phát triển của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) Việt Nam là không có tiền lệ, không có tổ chức tiền thân trong cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước nhưng hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế và xu thế hội nhập, phát triển của cộng đồng các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.

Những cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động KTNN

Dấu mốc đầu tiên là ngày 11-7-1994, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 70 về việc thành lập KTNN. Tiếp đó, ngày 24-1-1995, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 61 về Điều lệ tổ chức và hoạt động của KTNN. Đây là những căn cứ pháp lý đầu tiên thành lập ngành KTNN, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Ngày 14-6-2005, Quốc hội khóa XI đã thông qua Luật KTNN, có hiệu lực từ ngày 1-1-2006, mở ra một thời kỳ phát triển mới của KTNN. Đặc biệt, ngày 28-11-2013, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 1-1-2014, trong đó, Điều 118 quy định về địa vị pháp lý của KTNN “là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công”, kèm theo đó là những quy định về vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu KTNN. Sự kiện trọng đại này đã nâng tầm KTNN từ cơ quan được luật định thành cơ quan được hiến định, giúp nâng cao vị thế, vai trò, trách nhiệm của KTNN trong kiểm toán hoạt động quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công.

Bên cạnh đó, ngày 19-4-2010, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 927/2010/UBTVQH12 về việc ban hành Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020. Chiến lược đã xác định giá trị cốt lõi để phát triển KTNN Việt Nam là “Minh bạch - Chất lượng - Hiệu quả và không ngừng gia tăng giá trị”. Việc triển khai thực hiện Chiến lược đã góp phần tăng cường mạnh mẽ tính hiệu quả, tính chuyên nghiệp và nâng cao hiệu lực hoạt động của KTNN, phù hợp với xu thế phát triển của các cơ quan kiểm toán tối cao trên thế giới.

Triển khai Chiến lược và trên cơ sở Hiến pháp, KTNN đã phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi toàn diện Luật KTNN và các luật có liên quan. Ngày 24-6-2015, Luật KTNN (sửa đổi) đã được Quốc hội khóa XIII thông qua tại Kỳ họp thứ 9, tạo hành lang pháp lý đầy đủ và đồng bộ cho tổ chức và hoạt động của KTNN.

Chủ tịch nước Trần Đại Quang thăm và làm việc với Kiểm toán nhà nước năm 2017. Ảnh: KTNN

Song song với những quy định của Hiến pháp và pháp luật, trong rất nhiều văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước đã đề cao vai trò của KTNN trong hệ thống các công cụ kiểm tra, kiểm soát, cũng như yêu cầu sự vào cuộc của KTNN nhằm góp phần bảo đảm phân bổ, quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính công, tài sản công một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả, ngăn ngừa các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí.

Điều đó khẳng định, sự hình thành và phát triển KTNN Việt Nam không chỉ là sự hoàn thiện hệ thống chính trị và bộ máy nhà nước mà còn là nhu cầu tự thân của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và phù hợp nhu cầu của nhân dân về việc công khai, minh bạch nền tài chính quốc gia.

Thành tựu trong 24 năm phát triển

Những ngày đầu thành lập, cơ cấu tổ chức của KTNN mới chỉ có 5 đơn vị, gồm Văn phòng KTNN và 4 KTNN chuyên ngành. Đến nay, tổ chức bộ máy của KTNN đã phát triển lên 32 đơn vị cấp vụ và tương đương, gồm 8 đơn vị tham mưu, 8 KTNN chuyên ngành, 13 KTNN khu vực và 3 đơn vị sự nghiệp.

Song song với việc hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và người lao động của KTNN cũng có sự phát triển vượt bậc. Khi mới thành lập, biên chế của KTNN chỉ có 60 người. Theo thời gian, đội ngũ của KTNN liên tục phát triển qua từng năm. Đến nay, KTNN có hơn 2.100 cán bộ, công chức, viên chức và người lao động, trong đó có 1.500 kiểm toán viên. Nhìn chung, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đều có trình độ tương đối đồng đều, 100% kiểm toán viên có trình độ từ đại học trở lên.

Nhiều kiểm toán viên tích cực nghiên cứu, ứng dụng các phần mềm trong hoạt động kiểm toán. (Ảnh tư liệu của KTNN)

Trong những năm qua, công tác kiểm toán liên tục ghi nhận những kết quả tích cực trong việc đổi mới phương pháp, cách thức tổ chức kiểm toán, nâng cao chất lượng công tác xây dựng kế hoạch kiểm toán, kiểm soát chất lượng kiểm toán, chú trọng phát triển cả 3 loại hình kiểm toán (kiểm toán báo cáo tài chính, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động). Cùng với việc đẩy mạnh kiểm toán tổng hợp, kiểm toán chuyên đề, KTNN không ngừng tăng cường việc xác nhận quyết toán ngân sách các địa phương, ngân sách nhà nước (NSNN).

Thông qua việc triển khai Kế hoạch kiểm toán hằng năm, KTNN đã có những đóng góp quan trọng vào việc tăng cường hiệu lực, hiệu quả điều hành, quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công. Trong 5 năm qua (2013 - 2017), KTNN đã phát hiện và kiến nghị xử lý hơn 195 nghìn tỷ đồng; chuyển hàng chục vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật sang cơ quan điều tra, cung cấp nhiều bộ hồ sơ, tài liệu cho các cơ quan có thẩm quyền để phục vụ công tác kiểm tra, giám sát và thực hiện tố tụng. Đồng thời, KTNN cũng đã kiến nghị sửa đổi, hủy bỏ hàng trăm văn bản sai quy định hoặc không còn phù hợp với thực tế.

Kết quả kiểm toán của KTNN đã cung cấp nhiều thông tin phục vụ Quốc hội trong quá trình xem xét phê chuẩn quyết toán NSNN, quyết định dự toán NSNN; giúp HĐND các cấp thực hiện giám sát và phê chuẩn quyết toán ngân sách địa phương; giúp các bộ, ngành cải thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong quản lý, sử dụng NSNN, tiền và tài sản nhà nước. Các kết luận và kiến nghị kiểm toán của KTNN đã giúp Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành thấy rõ những bất cập trong hệ thống các văn bản pháp luật hiện hành cũng như những thiếu sót cần khắc phục trong việc quản lý, sử dụng NSNN để có giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, thiết lập lại các trật tự, kỷ cương trong sử dụng NSNN, bảo đảm công khai, minh bạch trong quản lý tài chính, tài sản công; phát hiện và ngăn chặn những thất thoát, lãng phí trong chi tiêu NSNN, góp phần tích cực trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng…

Cùng với đó, việc thực hiện kiến nghị kiểm toán, đặc biệt trong những năm gần đây, cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Công tác xây dựng và phổ biến pháp luật, tổ chức cán bộ và đào tạo, hợp tác quốc tế, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm toán... ngày càng gặt hái được nhiều thành công, mang lại kết quả tốt, hỗ trợ đắc lực cho KTNN trong thực hiện nhiệm vụ kiểm toán.

Đặc biệt, với địa vị pháp lý được nâng cao, KTNN Việt Nam ngày càng khẳng định uy tín trên trường quốc tế. Năm 2018 đánh dấu mốc quan trọng khi KTNN Việt Nam đăng cai tổ chức Đại hội Tổ chức Các cơ quan kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) lần thứ 14 và đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASOSAI nhiệm kỳ 2018 - 2021. Hiện nay, KTNN Việt Nam đang là thành viên Ban điều hành ASOSAI trong 3 nhiệm kỳ liên tiếp từ 2015 - 2024.

Nối tiếp truyền thống vẻ vang mà toàn ngành đã đạt được trong những năm qua, KTNN đang từng bước khẳng định vai trò là công cụ kiểm tra, giám sát quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công hữu hiệu, có trách nhiệm và uy tín đúng như Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 đã đề ra, ngày càng xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Đỗ Hồng Công