Mỹ và Cuba khôi phục quan hệ ngoại giao

Trong một tuyên bố được đưa ra vào tối 1-7 (theo giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Barack Obama cho biết, Mỹ và Cuba đã nhất trí khôi phục quan hệ ngoại giao và mở cửa lại Đại sứ quán tại thủ đô mỗi nước.

 

Phát biểu tại cuộc họp báo tại Nhà Trắng, Tổng thống Obama cho biết, Mỹ sẽ tổ chức lễ thượng cờ tại Đại sứ quán ở thủ đô Havana trong mùa hè năm nay. Nghi lễ này không đơn thuần mang tính hình thức mà trên thực tế sẽ đánh dấu sự thay đổi tích cực trong quan hệ giữa Mỹ và Cuba. Ông Obama nhấn mạnh, chỉ cách đây một năm, việc quốc kỳ Mỹ có thể một lần nữa tung bay tại Cuba dường như là điều bất khả thi. “Đây là một bước tiến lịch sử hướng tới việc bình thường hóa các mối quan hệ với Chính phủ và người dân Cuba, bắt đầu một chương mới trong mối quan hệ giữa Mỹ với các nước láng giềng ở châu Mỹ”, ông Obama nói. 

 

Tổng thống Mỹ Barack Obama (phải) bắt tay Chủ tịch Cuba Raul Castro trong cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh các quốc gia châu Mỹ hôm 11/4 ở Panama. (Ảnh: AFP)

Theo Tổng thống Obama, Mỹ đã mắc kẹt trong một chính sách phản tác dụng trong nhiều thập kỷ qua, và thay đổi chính là sự chọn lựa giữa hiện tại và quá khứ: “Chúng ta đã bám víu vào một chính sách không hiệu quả. Thay vì ủng hộ dân chủ và tạo cơ hội cho người dân Cuba, những nỗ lực cô lập Cuba của chúng ta đã gây ra tác động trái ngược, cô lập Mỹ với những người láng giềng tại bán cầu này. Những tiến bộ đạt được hôm nay một lần nữa cho thấy chúng ta không nên để quá khứ giam hãm mình. Nếu thấy việc nào đó không hiệu quả, chúng ta có thể và sẽ thay đổi nó”. Theo Tổng thống Mỹ, bình thường hóa quan hệ ngoại giao sẽ mở đường cho các hoạt động đầu tư, du lịch, giáo dục, văn hóa và đoàn tụ gia đình giữa Mỹ và Cuba, cũng như cho quá trình hợp tác song phương trong các vấn đề như phát triển, chống khủng bố và dịch bệnh. 

Tổng thống Obama cũng hối thúc Quốc hội Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm vận chống Cuba, nhấn mạnh rằng chính sách này chỉ ngăn chặn Mỹ tiếp cận với tương lai của Cuba và khiến cuộc sống của người dân Cuba khó khăn hơn.

 

Tháng 1-1961, Tổng thống Mỹ Dwight D.Eisenhower tuyên bố cắt đứt hoàn toàn các mối quan hệ với Cuba sau khi lãnh tụ Fidel Castro lãnh đạo phong trào cách mạng lật đổ chính quyền Fulgencio Batista. Quan hệ giữa hai nước tiếp tục xấu đi sau khi máy bay do thám của Mỹ phát hiện Liên Xô xây dựng căn cứ tên lửa đạn đạo trên lãnh thổ Cuba vào năm 1962, dẫn đến lệnh cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính của Mỹ đối với Cuba. Tháng 12-2014, Tổng thống Obama và Chủ tịch Raul Castro nhất trí nối lại quan hệ ngoại giao giữa hai nước và tháng 5 vừa qua, Mỹ đã đưa Cuba ra khỏi danh sách các nước bảo trợ khủng bố. Theo dự kiến, Ngoại trưởng John Kerry sẽ bay sang thủ đô Havana để dự lễ thượng cờ tại Đại sứ quán Mỹ vào ngày 20-7. Cùng ngày, Cuba cũng sẽ mở cửa lại Đại sứ quán tại Washington DC. Hiện nay, Mỹ và Cuba mới chỉ có văn phòng lợi ích đặt tại thủ đô mỗi nước. Các nhân viên ngoại giao Mỹ cần xin phép Cuba nếu muốn ra ngoài khu vực Havana trong khi các nhà ngoại giao Cuba cũng chỉ được phép đi lại trong phạm vi Washington hoặc New York.

 

Tất nhiên cột mốc mới này không đồng nghĩa với việc hai bên xóa bỏ hay giải quyết những khác biệt còn rất lớn của mình để hoàn thành mục tiêu dài hạn là bình thường hóa quan hệ, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc bao vây cấm vận của Mỹ chống Cuba vẫn còn nguyên hiệu lực. 

 

Đối với Cuba, thỏa thuận tái thiết lập quan hệ ngoại giao đồng nghĩa với sự công nhận chính thức của Mỹ đối với Chính phủ cách mạng và điều này sẽ có tác động quan trọng tới tiến trình đàm phán tương lai. Quan trọng hơn, bước đi này sẽ tạo thuận lợi cho sự hội nhập của Cuba vào nền kinh tế thế giới, cho dù vẫn tiếp tục bị cản trở bởi chính sách cấm vận. Trên thực tế, chỉ ngay sau tuyên bố ngày 17-12 và khi hai nước bắt đầu tiến hành đàm phán chính thức nhưng chưa có kết quả, đã có nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế thực hiện các bước đi cải thiện quan hệ với Cuba. Xu hướng này hẳn sẽ còn rõ nét hơn sau ngày 20-7 và là yếu tố rất tích cực đối với công cuộc cập nhật mô hình kinh tế-xã hội tại “hòn đảo tự do". 

 

Với Mỹ, cải thiện quan hệ ngoại giao với Cuba sẽ là một tiền lệ đối ngoại quan trọng, tạo ra một hình ảnh “mềm mỏng” và biết chấp nhận sự khác biệt hơn của quốc gia siêu cường này đối với thế giới, đặc biệt là tại Mỹ Latinh và Caribe - khu vực mà ảnh hưởng của Mỹ có phần sụt giảm trong thời gian qua, và cũng là nơi mà cuộc đấu tranh kiên cường để bảo vệ toàn vẹn chủ quyền, cũng như tinh thần quốc tế vô tư trong sáng của Cuba nhận được cảm tỉnh của rất nhiều tầng lớp nhân dân.

 

Hơn nữa, quyết định chính thức tái thiết lập quan hệ ngoại giao chính là một bước đi không thể đảo ngược trong quan hệ song phương, bất chấp kết quả của cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 tại Mỹ. Thực tế cho thấy một số ứng cử viên tổng thống tiềm năng của đảng Cộng hòa từng tuyên bố sẽ đảo ngược chính sách hiện tại của Washington đối với La Habana, nhưng điều này trên thực tế là khó xảy ra một khi quan hệ hai nước đã đi vào chính thức. Bất cứ sự thay đổi nào sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới giới doanh nghiệp và cộng đồng người Mỹ gốc Cuba, đi ngược lại ý kiến của đa số cử tri Mỹ và phá hoại nghiêm trọng uy tín ngoại giao của Washington trên trường quốc tế. 

Ngoại trưởng Cuba Bruno Rodriguez (trái) và các thượng nghị sĩ Mỹ tại cuộc gặp ở Havana ngày 13-6. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Có thể nói thỏa thuận của hai nước mở lại đại sứ quán tại thủ đô của nhau sau sáu tháng đàm phán chính là cái kết cho sự mở đầu của một quá trình bình thường hóa quan hệ chắc chắn sẽ còn dài và phức tạp, như Chính phủ Cuba nhấn mạnh trong tuyên bố vừa qua của mình. Những yêu cầu được mỗi bên nêu ra cho các cuộc đàm phán tới đây đều “nặng ký” hơn rất nhiều so với những gì đã được thương lượng trong nửa năm qua. Về phía Cuba, đó là việc Mỹ phải xóa bỏ cấm vận, trả lại vùng lãnh thổ bị chiếm đóng trái phép làm căn cứ quân sự Guantanamo, ngừng các chương trình chống phá và gây bất ổn Cuba, cũng như bồi thường những thiệt hại do các chính sách thù địch của Washington gây ra trong hơn nửa thế kỷ qua.

Về phía Mỹ, đó là việc La Habana phải bồi hoàn các tài sản của Mỹ bị quốc hữu hóa trong thời kỳ đầu cách mạng, cho phép giới ngoại giao Mỹ được làm việc “bình thường” và “tự do” tại Cuba (mà nhiều lần Chính phủ Cuba đã tố cáo là có liên quan tới việc kích động và tiếp tay các phần tử phản cách mạng), cũng như một số yêu cầu khác.

 

Nhưng dẫu sao, giờ đây hai bên đã thiết lập được kênh liên lạc thường xuyên chính thức, củng cố được không gian thương lượng và tạo niềm tin vào tiến trình bình thường hóa quan hệ song phương. Sự kiện này cũng đem lại hy vọng cho thế giới khi bất chấp sự chênh lệch về sức mạnh, hai quốc gia vẫn có thể giải quyết những mâu thuẫn đầy phức tạp và mang tính lịch sử qua con đường đối thoại hòa bình, trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng chủ quyền của nhau.

 

H.T (Tổng hợp từ VOV, TTXVN)