Bệnh dại và các biện pháp phòng ngừa

Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính xảy ra ở động vật có vú, tác nhân gây bệnh là vi rút trong họ Rhabdovidae. Ở Việt Nam vi rút dại lưu hành chủ yếu ở chó nhà, hiếm thấy hơn ở mèo. Vi rút xuất hiện trong nước dãi của chó hoặc mèo khoảng từ 3-5 ngày trước khi con vật có triệu chứng lâm sàng đầu tiên và trong suốt thời gian bị bệnh. Sau khi người bị con vật nhiễm vi rút dại cắn sẽ trải qua thời gian ủ bệnh từ 2-8 tuần lễ, cũng có thể trong khoảng 10 ngày, hoặc 1 năm, hoặc lâu hơn. Thời gian ủ bệnh dài hay ngắn phụ thuộc vào tình trạng vết cắn gần thần kinh trung ương hoặc số vi rút xâm nhập vào cơ thể qua vết cắn. Tất cả các bệnh nhân khi đã lên cơn dại đều bị tử vong.

 Người bị súc vật dại cắn từ 2-4 ngày trước khi phát hiện, bệnh nhân thấy đau nhức, sưng tấy tại vết cắn có thể quan sát được. Những dấu hiệu này lan rộng dọc theo hệ thống thần kinh và hệ thống hạch bạch huyết. Đồng thời với các triệu chứng trên còn có một số triệu chứng khác kèm theo như: bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ…

Tại Dak Lak, trong 4 tháng đầu năm 2013 đã có 386 trường hợp bị súc vật nghi dại cắn đến tiêm phòng vắc xin và huyết thanh tại các phòng tiêm thuộc Trung tâm Y tế dự phòng và các huyện, thành phố, thị xã; trong đó có 1 trường hợp tử vong, nạn nhân là cháu bé 2 tuổi thuộc xã Ea Rôk (huyện Ea Súp), khi cháu bị chó cắn, gia đình đã theo dõi nhầm con chó nên để xảy ra chuyện đáng tiếc trên.

Khi bị súc vật cắn cần nhanh chóng rửa thật kỹ vết cắn bằng nước xà phòng đặc dưới vòi nước chảy, sau đó rửa bằng nước muối, bôi các chất sát khuẩn như: cồn, cồn Iốt đậm đặc nhằm làm giảm tới mức tối thiểu lượng vi rút tại nơi xâm nhập. Trong trường hợp cần thiết phải cắt lọc, nhưng không khâu ngay (đề phòng vi rút tản phát), chỉ khâu trong trường hợp vết cắn đã quá 5 ngày, cần chú ý là không được làm giập nát vết thương. Việc khám cho bệnh nhân bị súc vật cắn để có quyết định điều trị dự phòng bằng vắc xin dại hoặc vắc xin kết hợp với huyết thanh kháng dại phải thực hiện càng sớm càng tốt. Hiệu quả điều trị dự phòng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: loại vắc xin dại, kỹ thuật tiêm, bảo quản sinh phẩm, đáp ứng miễn dịch của người bệnh.

Để phòng bệnh dại hiệu quả, mọi người phải chấp hành, tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của cơ quan thú y khi nuôi chó, mèo trong nhà. Chó nuôi không được thả rông ra đường, khi thả chó ra đường phải đeo rọ mõm và nhất thiết phải tiêm vắc xin phòng bệnh dại cho chó. Những người có nguy cơ nhiễm vi rút dại cao như: nhân viên thú y, kiểm lâm, làm việc trong phòng thí nghiệm có vi rút dại, những nơi chế biến thực phẩm có nguồn gốc từ chó, mèo… cần được gây miễn dịch chủ động bằng vắc xin dại tế bào an toàn và hiệu lực bảo vệ cao theo phác đồ tiêm phòng trước khi phơi nhiễm của Tổ chức Y tế thế giới đã khuyến cáo.

Khi tiêm vắc xin phòng bệnh dại cần phải tiêm đủ liều theo chỉ định của nhân viên y tế, tiêm đúng liều lượng, đúng kỹ thuật. Trong thời gian tiêm, không được uống rượu, không dùng các chất kích thích, không sử dụng các thuốc kháng viêm thuốc làm giảm miễn dịch trong khi tiêm và 6 tháng sau khi tiêm vắc xin phòng bệnh dại. Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh dại, đến nay chưa có thuốc đặc hiệu chữa bệnh dại lên cơn. Do đó tiêm kháng huyết thanh và vắc xin dại là cách duy nhất cấp cứu có hiệu quả cho người bị súc vật nghi dại cắn.

Nguyệt Ánh