Giáo dục lễ phép

Giáo dục lễ phép được xem là giáo dục cơ bản, đầu tiên trong quá trình học làm người. Như biết bao các bà mẹ khác, tôi vẫn dạy con mình phải biết lễ phép với người lớn tuổi hơn mình. Nhưng có một ngày, tôi bối rối trước câu hỏi của con gái: “Ơ, thế nếu con ở nhà một mình mà có kẻ trộm tới, con vẫn phải lễ phép ư?”.

Hóa ra, việc giáo dục lễ phép cho trẻ không đơn giản như nhiều người trong chúng ta vẫn nghĩ là dạy trẻ khoanh tay, chào hỏi… Từ điển Hán Việt do Đào Duy Anh biên soạn cho biết “lễ” là cách bày tỏ kính – ý (tr 442, NXB Văn hóa Thông tin) và “kính” là tôn trọng (tr 388, sđd). Như vậy, hiểu một cách đơn giản, “lễ” tức là cách bày tỏ sự tôn trọng. Giáo dục “lễ” cho trẻ tức là giáo dục trẻ cách bày tỏ sự tôn trọng. Trẻ cần biết rằng, chỉ “lễ” với những gì đáng được tôn trọng. Vậy thì, chúng ta phải cho trẻ biết những điều mà xã hội đang cho là đáng được tôn trọng, những điều tốt đẹp mà con người cần hướng tới để đạt được. Ngược lại, những gì được xem là xấu xa, đáng bị khinh bỉ thì cần có thái độ lên án, phê phán. Thực tế, vào độ tuổi mẫu giáo, chúng ta đã có thể dạy cho trẻ các bài học về phẩm giá, danh dự thông qua trò chơi như là chơi với bạn, đừng lừa đảo, đừng gian dối. Và khi mà những điều đáng bị lên án lại đang được xem như bình thường thì thực sự hiện tượng này cần được xem xét một cách nghiêm túc.

 Nhưng, cụ thể “lễ” được biểu lộ qua hành động, ngôn ngữ, cử chỉ thế nào lại phụ thuộc vào quan niệm của từng xã hội, từng nền văn hóa. Hơn nữa, vì “lễ” là cách bày tỏ sự tôn trọng nên không thể tôn trọng người khác mà không tôn trọng chính mình. Do đó, giáo dục lễ phép cho trẻ còn phải xem xét việc làm sao để trẻ hiểu rằng lễ phép là trọng người và trọng mình. Vì trọng mình nên lễ phép nhất thiết không phải là khúm núm, xum xoe, cúi cổ và cúi cả lưng.

Xét cho cùng, như nhiều người thừa nhận, giáo dục hiệu quả nhất là giáo dục bằng cách làm gương. Cha mẹ thế nào thì con mình thế ấy, không nhiều thì ít. Vậy nên, để việc học lễ phép hiệu quả, hơn ai hết, cha mẹ phải là tấm gương trong việc thực hiện “lễ” để trẻ được chứng kiến, tiếp nhận và hình thành được những thói quen tốt.

Trương Hiền