Vì sao Mỹ coi châu Á là trọng tâm chiến lược?

Trong bài phát biểu trước Quốc hội Australia ở Canberra, Tổng thống Mỹ Obama đã nhấn mạnh: "Hoa Kỳ là cường quốc Thái Bình Dương và chúng tôi sẽ mãi hiện diện ở đây". Vì thế, câu hỏi vì sao Mỹ coi châu Á là trọng tâm chiến lược được dư luận quốc tế quan tâm.

Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã có bài viết đăng trong TC “Foreign Policy” số 11-2011, với tiêu đề “Kỷ nguyên Thái Bình Dương của Mỹ”, trong đó khẳng định tương lai chính trị sẽ được quyết định ở châu Á, chứ không phải Afghanistan hay Iraq.

Tương lai của nước Mỹ
Châu Á – Thái Bình Dương đã trở thành động lực chính của nền chính trị toàn cầu. Trải dài từ tiểu lục địa Ấn Độ đến bờ biển phía Tây của Mỹ, khu vực rộng lớn chiếm 50% dân số thế giới đang ngày càng có vị trí quan trọng trong giao thương hàng hải quốc tế. Đây cũng là nơi có nhiều quốc gia đầu tàu của kinh tế thế giới, đồng thời cũng là những đối tượng thải ra chất gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất. Khu vực này gồm một số đồng minh chủ chốt của Mỹ như: Nhật Bản, Hàn Quốc, Phillippines, Thái Lan và một số cường quốc mới nổi quan trọng như: Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia.

Chính giới Mỹ cho rằng, khai thác một châu Á tăng trưởng và năng động là trung tâm lợi ích kinh tế và chiến lược của Mỹ, đồng thời là ưu tiên quan trọng hàng đầu đối với Tổng thống Obama. Những thị trường mở ở châu Á cung cấp cho Mỹ những cơ hội đầu tư, giao thương và tiếp cận công nghệ tiên tiến chưa từng có.

Sự phục hồi kinh tế trong nước của Mỹ sẽ phụ thuộc vào xuất khẩu và khả năng khai thác thị trường tiêu dùng rộng lớn đang ngày càng phát triển mạnh mẽ ở khu vực châu Á của các công ty Mỹ.

Tân Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ L.Panetta cũng khẳng định quan điểm tương tự khi nói về chiến lược quốc phòng của Mỹ tại Tokyo. Ông L.Panetta nói rằng, Mỹ sẽ luôn thể hiện mình là một cường quốc ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Đó cũng là thông điệp được Tổng thống Mỹ Obama một lần nữa khẳng định tại các cuộc họp đa phương cũng như song phương với các nhà lãnh đạo tham dự hội nghị APEC tại Hawaii.
Cạnh tranh khu vực

Quan hệ Mỹ - Trung là một trong những mối quan hệ song phương có nhiều thách thức và có tính hệ lụy nhất đối với Mỹ. Do vậy, Mỹ có cách đề cập cẩn trọng, nhất quán và năng động trên cơ sở thực tế, tập trung vào kết quả và trung thành với các nguyên tắc và lợi ích của Mỹ. Mỹ sẽ tiếp tục đặt cơ sở quan hệ và đối thoại với Trung Quốc trong khung cảnh khu vực rộng lớn hơn về nhiều lĩnh vực như kinh tế, chiến lược, an ninh năng lượng, hàng hải, quân sự, kinh tế và các vấn đề xã hội.

Tổng thống Obama nói: "Chúng tôi sẽ tìm kiếm thêm các cơ hội hợp tác với Bắc Kinh, bao gồm trao đổi thông tin nhiều hơn giữa hai quân đội nhằm tăng cường hiểu biết và tránh những tính toán sai lầm. Chúng tôi đã nhìn thấy rằng Trung Quốc có thể là một đối tác, từ giảm căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên cho tới ngăn chặn phổ biến vũ khí".

Mỹ luôn thể hiện tiềm năng và sức mạnh quân sự tại khu vực châu Á Thái Bình Dương. (Nguồn: internet)

Chiến lược “Trở lại châu Á”
 “Là một quốc gia Thái Bình Dương, Mỹ sẽ đóng một vai trò lớn hơn và lâu dài trong việc định hình khu vực và tương lai ở đây bằng cách duy trì nguyên tắc cốt lõi và mối quan hệ đối tác chặt chẽ với các đồng minh và bạn bè của chúng tôi", đó là phát biểu của Tổng thống Obama tại Australia.

Có thể nói rằng, chưa bao giờ các quan chức cấp cao của Mỹ lại nhấn mạnh đến vai trò của khu vực châu Á - Thái Bình Dương như thời gian gần đây. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách của Mỹ dự đoán rằng tương lai của Mỹ sẽ rộng mở hơn ở khu vực châu Á so với châu Âu. Sự chuyển hướng chiến lược này của Mỹ được Ngoại trưởng Hillary mô tả là thế kỷ mới giữa Mỹ và châu Á. Bà Hillary cho rằng đã đến lúc Mỹ phải định hình lại vị trí của mình trong bối cảnh mới của thế giới.

Để thực hiện chiến lược “trở lại châu Á”, Mỹ đã đề ra 6 định hướng chính: tăng cường các liên minh an ninh song phương; tăng cường quan hệ của Mỹ với các cường quốc mới nổi (cả Trung Quốc); tham gia vào các tổ chức đa phương khu vực; mở rộng thương mại và đầu tư; tạo dựng sự hiện diện quân sự trên diện rộng; và thúc đẩy dân chủ-nhân quyền.

Tăng cường quan hệ với các quốc gia mới nổi và các quốc đảo tại Thái Bình Dương là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn để đảm bảo sự tiếp cận toàn diện hơn và sự góp mặt của Mỹ trong khu vực. Mỹ ủng hộ cơ chế 3 bên mới Mỹ–Nhật–Ấn; tăng cường các quan hệ song phương, coi trọng hợp tác đa phương, tham gia tích cực vào các thể chế khu vực ASEAN, APEC và đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chương trình nghị sự của các tổ chức này.

Tăng cường hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực, Mỹ tiến hành “hiện đại hóa” các thỏa thuận nền tảng với các đồng minh truyền thống tại Đông Bắc Á; Mỹ tìm cách tăng cường sự hiện diện tại Đông Nam Á và Ấn Độ Dương. Mỹ sẽ triển khai tàu tuần tra duyên hải tại Singapore; đã thỏa thuận với Australia nhằm mở rộng hiện diện quân sự tại đây; tìm cách tăng cường tiếp cận chiến thuật tại Đông Nam Á và Ấn Độ Dương...

Như vậy, từ học thuyết, chiến lược, chính sách… đến nay Mỹ đã thực sự hành động “trở lại châu Á”, khiến cho chính trường khu vực và quốc tế trở nên sôi động với những toan tính chiến lược khác nhau trong thời gian gần đây.