Nhà văn Hoàng Bình Trọng và kỷ niệm vui ở Đắk Lắk

Mặc dù đã có 9 tiểu thuyết, 6 tập thơ, 2 trường ca và 5 tập truyện ngắn xuất bản nhưng nói tới nhà văn Hoàng Bình Trọng, người ta hay nhắc đến tác phẩm “Bí mật một khu rừng”. Tính đến nay tác phẩm này đã được tái bản tới 9 lần.

Điều ít ai biết là với tác phẩm này, nhà văn đã có những kỷ niệm vui.

Nhà văn Hoàng Bình Trọng.

Năm 1963, sau khi tốt nghiệp Đại học Bách khoa Hà Nội, Hoàng Bình Trọng được điều về công tác tại Đoàn địa chất 20. Trong một lần đi điều tra tài liệu cho công trình bản đồ địa chất miền Bắc Việt Nam, đoàn của ông đến bản Chiềng Khoang nghỉ chân. Thế nhưng, khi đến nơi thì bản đã biến đâu mất, chỉ còn trơ dấu tích những nền nhà cũ. Vừa đói vừa mệt nhưng họ cũng không còn cách nào hơn là phải tìm cho được nhà dân. Được một quãng nhìn lên sườn núi chợt thấy ánh đèn le lói, cả đoàn mừng rỡ giục nhau đi mau tới đó. Tưởng gặp bản, hóa ra chỉ là một căn nhà sàn biệt lập.

Chủ ngôi nhà sàn ấy là ông Lò Văn Páo và con gái Lò A Nhi. Ông Páo kể cho mọi người trong đoàn địa chất nghe vì sao cha con ông phải sống biệt lập ở đây… Vốn ông Lò Văn Páo ở bản Chiềng Vả. Trong bản có một lão thầy mo rất ác. Ngày A Nhi ra đời có một người không may bị sét đánh chết. Sẵn có mối ác cảm với ông Páo, lão thầy mo bèn vu cho vợ ông đẻ ra “ma gà”. Tin là thật, cả bản tuyệt giao khiến vợ ông - mới sinh con được 10 ngày phải theo chồng đi đào củ mài rồi cảm lạnh mà chết. Càng tin lời thầy mo, dân bản đòi chôn sống A Nhi nhưng ông Páo quyết không và mang con đến bản Chiềng Khoang xin ở. A Nhi càng lớn càng xinh đẹp, tiếng đồn khắp vùng khiến lão thầy mo càng tức tối. Lão tìm đến Chiềng Khoang, rắc phốt pho vào vườn nhà ông rồi tung tin A Nhi là “con ma gà” bên bản Chiềng Vả trốn sang đây. Ban đêm thấy vườn ông Páo lòe lên những tia sáng nhảy nhót như ma trơi, dân làng tin ngay. Họ hốt hoảng dời bản và đuổi cha con ông Páo. Không còn cách nào khác, ông Páo đành dẫn con lên sườn núi làm nhà sống cô độc từ đấy đến giờ…

Nghe câu chuyện cảm động, đoàn quyết định tìm đến bản Chiềng Khoang. Nhưng vừa thấy họ, nhà nào cũng đóng sập cửa vì họ đã ở nhà “con ma gà”. Hoàng Bình Trọng nghĩ ra cách: Trước hết phải tiếp cận với đám trẻ con để tìm hiểu tình hình. Ông vẽ tranh, làm xiếc để dụ chúng. Tò mò, người lớn cũng dần dần kéo đến xem. Nhân cơ hội, ông làm các thí nghiệm đơn giản về chất phốt pho và giải thích cho dân làng. Cuối cùng thì họ đã hiểu thủ đoạn của lão thầy mo và đồng ý cho cha con ông Lò Văn Páo về lại bản…

Năm 1967, Hoàng Bình Trọng được điều về dạy Trường Trung cấp địa chất sơ tán ở Phúc Yên. Những lúc rỗi rãi, ông thường đem chuyện trên Tây Bắc kể cho sinh viên nghe, trong đó có chuyện cha con A Nhi bị thầy mo vu vạ. Nhà thơ Nguyễn Bùi Vợi bấy giờ cũng đang dạy học ở đó nghe được rất thích. Ông muốn viết nên nhờ Hoàng Bình Trọng kể lại cho nghe thật chi tiết – kể cả những chuyện cán bộ địa chất mang áo, đội mũ như thế nào, động tác cầm búa ra sao… Thế nhưng bắt tay vào viết thì bị… “đổ”.

Một lần lên Nhà xuất bản Kim Đồng chơi, Nguyễn Bùi Vợi kể với ông Nguyễn Quỳnh, cán bộ biên tập rằng Hoàng Bình Trọng có một chuyện rất hay như thế. Ông Quỳnh nghe cũng rất thích bèn mời Hoàng Bình Trọng lên ký hợp đồng và cho ứng trước 400 đồng (bằng hơn nửa năm lương của kỹ sư mới ra trường lúc đó). Lúc đầu Hoàng Bình Trọng cũng phân vân sợ không biết viết có nổi không, nhưng rồi nể nhà xuất bản quá, cuối cùng ông cũng nhận lời… Hoàng Bình Trọng kể: Cứ tưởng câu chuyện đã có thế rồi thì chỉ việc thể hiện lại. Nào ngờ khi bắt tay vào việc lại rất chật vật, “đổ” lên “đổ” xuống mấy lần. Mãi rồi mới tìm được lối ra. Mạch văn được khai thông, chưa đầy một tháng ông đã hoàn thành bản thảo. “Bí mật một khu rừng” được in ngay sau đó, với con số kỷ lục 45.000 bản; được tổ chức hội thảo như một sự kiện văn học và Hoàng Bình Trọng được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam…

Năm 1971, Hoàng Bình Trọng vào bộ đội theo lệnh tổng động viên. Năm 1976 ông được xuất ngũ, về làm biên tập Tạp chí Đất Tổ của Hội Văn học Nghệ thuật Vĩnh Phú. Một thời gian sau Bình Trị Thiên tách tỉnh. Nghĩ tuổi già “lá rụng về cội”, ông xin về Tạp chí Nhật Lệ Quảng Bình. Nào ngờ công tác tổ chức trục trặc, vậy là ông bỗng dưng… thất nghiệp.

Nhờ một người cùng quê mai mối, nhà văn vào huyện Ea H’leo (tỉnh Đắk Lắk)… đào hố cà phê thuê. Một chiều đang còng lưng cuốc hố, chiếc radio ông mang theo để giải buồn bỗng vang lên chương trình đọc truyện thiếu nhi của Đài Tiếng nói Việt Nam. Ông thích thú quay sang hỏi mấy thanh niên cùng làm thuê: “Này các chú có biết Hoàng Bình Trọng viết truyện đang đọc trên đài là ai không? Là tớ đây này!”.

Nhìn khuôn mặt hốc hác đẫm mồ hôi lấm lem bụi đất của nhà văn, cả đám bò ra cười. Một cậu nói: “Phải, ông cũng là Hoàng Bình Trọng nhưng mà là Hoàng Bình Trọng dỏm. Đừng tưởng mình trùng tên mà lừa được bọn này nhé. Nhà văn mà lại đi đào hố cà phê như ông à!”.

Một thời gian sau, Hoàng Bình Trọng được Tạp chí Nhật Lệ nhận hợp đồng làm chân biên tập với lương tháng 300.000 đồng. Mới mừng cho ông, được một thời gian thì nghe ông lại mất việc ở Tạp chí Nhật Lệ vì khâu biên chế. Nhà văn lại trở về quê với vợ sống nhờ thơ văn với những đồng nhuận bút còm… Nghiệp văn chương là thế, như ông vẫn tự trào “Vì không có chí làm vua/ nên trời bắt tớ cày bừa ruộng văn”.

Ngọc Tấn