Đọc Báo Việt Nam Độc Lập - nhớ lời Bác

Tìm hiểu về quá trình ra đời, hoạt động của Việt Nam Độc Lập, chúng tôi thêm hiểu ý nghĩa lịch sử, chính trị to lớn của tờ báo cũng như vai trò của báo chí cách mạng trong mỗi giai đoạn lịch sử nhất định. Trong bối cảnh lúc bấy giờ, khi nhân dân ta còn lầm than trong cảnh nước mất nhà tan, Báo Việt Nam Độc Lập ra đời nhằm tuyên truyền chủ trương đường lối của Mặt trận Việt Minh, phát triển các tổ chức cứu quốc, do đó theo Bác phải làm báo hết sức giản dị cho quần chúng, đồng bào các dân tộc thiểu số, đồng thời cũng mở ra loại hình “báo của các tổ chức quần chúng”.

Là người sáng lập, là Tổng Biên tập Báo Việt Nam Độc Lập, hoạt động trong cảnh thiếu thốn trăm bề, thời gian đầu Bác trực tiếp viết bài, vẽ tranh minh họa, tranh tuyên truyền, đồng thời tham gia cả khâu in ấn, phát hành báo. Những bài báo viết theo văn vần giản dị kêu gọi các tầng lớp nhân dân tham gia Mặt trận Việt Minh, đoàn kết đấu tranh, Bác dùng hình ảnh cụ thể, mộc mạc dễ hiểu để đồng bào miền núi thấy được sức mạnh của đoàn kết.

Số đầu tiên Báo Việt Nam Độc Lập trưng bày tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó.

Xem số báo đầu tiên ra ngày 1-8-1941, được đánh số 101, hiện đang trưng bày tại Khu Di tích đã có thể thấy rõ điều đó. Báo có 2 trang, in thạch trên giấy khổ nhỏ, hình thức giản dị, trình bày dễ đọc, nội dung ngắn gọn, dễ hiểu, nhưng chuyển tải được những vấn đề có ý nghĩa lớn lao. Bài xã luận trên trang 1 chỉ đích danh: "Tây cốt làm cho dân ta ngu, làm cho dân ta hèn. Ta ngu hèn thì nó dễ trị...", từ đó nêu rõ mục đích “... Báo Việt Nam Độc Lập cốt làm cho dân ta hết ngu hèn, biết các việc, biết đoàn kết, đặng đánh Tây đánh Nhật, làm cho “Việt Nam độc lập”, bình đẳng tự do!”.

Ngay phía trên góc phải trang báo, nằm ngang hàng với măng set, được đăng trang trọng câu ca dao giản dị mà có sức lay động lòng người hơn cả: “Nhiễu điều phủ lấy giá gương – Người trong một nước phải thương nhau cùng!”. Lời kêu gọi đoàn kết tiếp tục được nhấn mạnh qua bài thơ đề dưới bức vẽ mà Bác ghép nên từ những chữ Việt Nam Độc Lập:  Kêu gọi dân ta trẻ lẫn già - Đoàn kết vững bền như khối sắt - Để cùng nhau cứu nước Nam ta.

Có một điều thú vị là góc dưới tờ báo đăng rõ danh sách ủng hộ báo, cùng lời kêu gọi đồng bào nên xem báo và ủng hộ báo, giá báo mỗi tháng 1 hào, như  Bác giải thích: "Cách mạng bán báo không phải vì thiếu tiền mà để gây ý thức quý trọng tờ báo đối với người đọc”.

Vì một nước Việt Nam độc lập, tự do luôn là tinh thần chủ đạo của tờ báo Việt Nam Độc Lập trong suốt thời gian hoạt động. Dù phương tiện in ấn rất thủ công, Tòa soạn thường xuyên phải thay đổi địa chỉ theo yêu cầu hoạt động bí mật, nhưng báo vẫn bảo đảm ra đúng kỳ, mỗi tháng 3 kỳ, mỗi kỳ 400 bản.  Báo đủ trang mục, nội dung: xã luận, tin tức trong nước, thế giới, vườn văn, đáp ứng nhu cầu hiểu biết mọi mặt cho bạn đọc, lại in chữ to nên các bài đều ngắn gọn. Mỗi tin, bài trên báo đều súc tích, rõ ràng, dễ hiểu, thiết thực, như  kêu gọi toàn dân đoàn kết, cổ vũ, động viên cho cuộc đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc; hướng dẫn đồng bào giữ bí mật, bảo vệ cơ quan, phòng địch càn phá...

Một số vật dụng thô sơ dùng in báo Việt Nam Độc Lập trưng bày tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Pác Bó.

Qua các trang báo Việt Nam Độc Lập, người đọc cảm nhận rõ nét về tầm nhìn của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong thời kỳ cách mạng đang hoạt động bí mật. Với tầm nhìn sâu rộng, gắn phong trào cách mạng Việt Nam với tình hình quốc tế, nêu bật những chủ trương, đường lối của Đảng, những bài báo ngắn gọn nhưng vẫn đủ lượng thông tin giúp người đọc nâng cao ý thức chính trị, củng cố niềm tin vào thắng lợi ngày mai. Điều đó lý giải vì sao báo Việt Nam Độc Lập đã vượt qua không gian của một địa phương và trở thành vũ khí sắc bén của Mặt trận Việt Minh trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Giản dị, dễ hiểu, những bài viết trên tờ báo Việt Nam Độc Lập từ  80 năm qua vẫn còn nguyên giá trị với những người làm báo. Dù cách thức, điều kiện làm báo hôm nay đã thay đổi rất nhiều, nhưng mỗi tờ báo vẫn không xa rời tôn chỉ, mục đích như lời Bác đã chỉ ra trong số báo Việt Nam Độc Lập đầu tiên là làm cho dân ta “ biết các việc, biết đoàn kết…”, vì một Việt Nam Độc lập - Tự do - Hạnh phúc.

Hoa Hồng