Chính biến tại Sudan: "Điểm nóng" bất ổn mới ở châu Phi

Những diễn biến dồn dập và phức tạp ở Sudan, với việc quân đội bắt giữ Tổng thống Omar Al-Bashir và các quan chức chính phủ, tuyên bố nắm quyền điều hành đất nước trong 2 năm, đình chỉ Hiến pháp và ban bố tình trạng khẩn cấp, đang đe dọa đẩy đất nước là nơi hợp lưu của dòng Nile Xanh và Nile Trắng này rơi vào tình trạng khủng hoảng chính trị.

 

“Mùa Xuân Arab” ở Sudan

 

Tình trạng hỗn loạn tại Sudan bùng phát từ cuối năm ngoái, bắt đầu từ các cuộc biểu tình nổ ra từ ngày 19-12-2018, khi người dân phản đối tình trạng giá lương thực và các mặt hàng nhu yếu phẩm tăng mạnh, đồng thời bất bình khi chính quyền thể hiện năng lực quản lý yếu kém, khiến đời sống của người dân khó khăn hơn. Thời điểm đó, Sudan phải đối mặt với cuộc khủng hoảng ngoại hối trầm trọng và tỷ lệ lạm phát tăng vọt, lên tới 70%, giá trị đồng nội tệ lao dốc mạnh trong khi tình trạng khan hiếm lương thực, nhiên liệu kéo dài tại nhiều địa phương trong cả nước.

 

Quyết định của Chính phủ Sudan tăng giá mặt hàng thiết yếu bánh mì lên gấp 3 lần được cho là “giọt nước tràn ly”, khiến làn sóng biểu tình lan rộng và nhanh chóng biến thành bạo lực. Nhiều chuyên gia khi đó đã nhắc tới hình bóng của một “Mùa Xuân Arab”, với cảnh báo rằng làn sóng từng gây rối loạn ở Trung Đông - Bắc Phi năm 2011 này sẽ “nhấn chìm” Sudan trong năm 2019.

 

Thực tế thì những khó khăn kinh tế của Sudan bắt nguồn từ khoảng 20 năm qua, một phần do chính sách phát triển được đánh giá là không hợp lý, phần khác là do chính sách bao vây cấm vận của Mỹ đối với Sudan áp đặt từ năm 1997 và chỉ được dỡ bỏ tháng 10-2017. Cùng với đó, vấn nạn tham nhũng, được cho là “hiện diện khắp mọi ngóc ngách” tại Sudan, kèm theo tình trạng bạo lực và an ninh bất ổn chưa thể giải quyết dứt điểm tại các vùng Darfur, Nile Blue và Nam Kordofan càng khiến khủng hoảng kinh tế thêm trầm trọng.

 

Những bất bình trong xã hội xuất hiện ngày càng nhiều, trong khi chính quyền tỏ ra bất lực. Trên thực tế, cái gọi là “Mùa Xuân Arab” từng cận kề Sudan năm 2013, khi các cuộc biểu tình phản đối tăng giá xăng dầu khiến khoảng 200 người thiệt mạng. Cuộc biểu tình sau đó được Tổng thống Omar al-Bashir ngăn chặn và dập tắt, cùng với cam kết sẽ tiến hành những cải cách thực sự để đảm bảo một cuộc sống tốt hơn cho người dân. Điều đó ít nhiều đã giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2015 để tiếp tục tại nhiệm.

 

Người biểu tình Sudan tập trung trên đường phố thủ đô Khartoum sau khi Tổng thống Omar al-Bashir bị quân đội bắt giữ, ngày 11-4-2019. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Tuy nhiên, từ đó tới nay, tình hình hầu như không được cải thiện. Việc Washington vẫn tiếp tục coi Sudan là một “nhà nước bảo trợ khủng bố” khiến quốc gia châu Phi này không thể thu hút đầu tư. Nền kinh tế vốn đã kiệt quệ càng lún sâu vào suy thoái, vượt quá giới hạn chịu đựng của người dân Sudan, khiến tình hình xã hội rối ren, các cuộc biểu tình bắt đầu bùng phát cuối năm ngoái.

 

Việc Tổng thống Bashir tháng 2 vừa qua ban bố sắc lệnh tình trạng khẩn cấp trên cả nước trong vòng 1 năm nhằm giải tán các cuộc biểu tình, được cho đã “đổ thêm dầu” kích động thêm làn sóng phản đối của người dân. Các cuộc biểu tình rầm rộ đòi Tổng thống Bashir từ chức và phản đối chính phủ, kéo theo các vụ đụng độ gây thương vong, và việc quân đội đảo chính lật đổ Tổng thống Bashir, có lẽ là hệ quả tất yếu khi cuộc khủng hoảng ở Sudan không có khả năng cứu vãn.

 

Phản ứng của cộng đồng quốc tế

 

Cho tới nay, cộng đồng quốc tế, gồm cả Liên hiệp quốc, Liên minh châu Phi (AU) và nhiều nước đều kêu gọi Sudan tiến hành chuyển giao quyền lực một cách dân chủ và đáp ứng nguyện vọng của người dân.

Sudan đang có nguy cơ trở thành “điểm nóng” bất ổn mới ở châu Phi, kéo theo những hậu quả khó lường.

Ngày 15-4, AU đã kêu gọi quân đội Sudan chuyển giao quyền lực cho một chính phủ dân sự trong vòng 15 ngày, cũng như kịch liệt chỉ trích việc quân đội nước này phế truất Tổng thống Omar al-Bashir. Hội đồng an ninh và hòa bình của AU cảnh báo sẽ đình chỉ tư cách thành viên của Sudan trong tổ chức gồm 55 quốc gia này nếu lực lượng quân sự không thiết lập chính phủ dân sự.

Trong một tuyên bố, Chủ tịch Ủy ban Liên minh châu Phi Moussa Faki khẳng định, việc quân đội tiếp quản chính quyền không phải là cách phản ứng phù hợp với những thách thức mà Sudan đang đối mặt cũng như với nguyện vọng của người dân. Hội đồng Hòa bình và An ninh Liên minh châu Phi sẽ nhanh chóng họp để xem xét tình hình và đưa ra các quyết định phù hợp.

 

Ông Faki kêu gọi tất cả các bên liên quan bình tĩnh, kiềm chế tối đa và tôn trọng quyền lợi hợp pháp của người dân, công dân nước ngoài và tài sản tư nhân, vì lợi ích của đất nước và nhân dân. Người đứng đầu Ủy ban Liên minh châu Phi cũng đề nghị sớm tổ chức một cuộc đối thoại toàn diện để tạo điều kiện đáp ứng nguyện vọng của người dân Sudan về dân chủ và khôi phục trật tự Hiến pháp.

 

Tổng Thư ký Liên hiệp quốc Antonio Guterres ngày 16-4 đã bổ nhiệm ông Nicholas Haysom làm đặc phái viên về Sudan để phối hợp với AU giải quyết cuộc khủng hoảng ở nước này. Người phát ngôn Tổng Thư ký Liên hiệp quốc, ông Stephane Dujarric cho biết ông Haysom là luật sư người Nam Phi, từng là đặc phái viên Liên hiệp quốc về Somalia, Afghanistan, Sudan và Nam Sudan, có nhiệm vụ hỗ trợ các nỗ lực hòa giải, do AU dẫn đầu, giữa lực lượng quân đội và các tổ chức dân sự.

 

Hồng Hà (Theo TTXVN, VOV)