Đột phá và đổi mới

Khép lại năm 2024, bước vào năm 2025, công cuộc đổi mới của đất nước gõ cửa tuổi gần 40.

Nhìn lại thành quả sau chặng đường đổi mới, trong ký ức của nhiều cán bộ một thời, những suy nghĩ, giằng co đấu tranh giữa cái cũ và cái mới thực sự là một cuộc cách mạng về đổi mới tư duy.

Những cuộc “phá rào” lịch sử

 Đại hội lần thứ VI năm 1986 được xem là điểm mốc đánh dấu bắt đầu công cuộc đổi mới. Nhưng trên thực tế, đêm trước của đổi mới, trước đó nhiều năm đã có hàng loạt mũi đột phá can đảm, mưu trí, sáng tạo và có cả gian nan, trầy trật, mà theo cách gọi thời đó là những cuộc “phá rào” và đã được thực tiễn kiểm chứng cũng như các nhà lãnh đạo, nghiên cứu lý luận tổng kết, ghi nhận tính ưu việt. Từ sau giải phóng miền Nam, mô hình kinh tế của miền Bắc được áp dụng cho cả nước. Sự trì trệ trong phát triển của nền kinh tế là tất yếu vì đã vận hành ngoài “đường ray” bản chất của cơ chế, quy luật kinh tế.

Trước năm 1986, rất nhiều biện pháp “phá rào” đã diễn ra ở các đơn vị, các địa phương và đã tạo những phản ứng dây chuyền, cú hích để dẫn tới những sửa đổi về chính sách. Thời đó, Xí nghiệp dệt Thành Công đã có cú lội ngược dòng ngoạn mục khi từ chỗ “hấp hối” đã cải tổ trở thành lá cờ đầu với những đột phá về kế hoạch sản xuất; đó là phải căn cứ vào thực lực doanh nghiệp và tình hình thị trường chứ không nên là chỉ tiêu cấp trên giao xuống một cách quan liêu; doanh nghiệp phải tự lo nguyên liệu đầu vào thì có quyền tự bán sản phẩm theo giá thị trường; lương phải tính theo sản phẩm, không cần tem phiếu. Công ty Xuất khẩu thủy sản (Seaprodex) với mô hình tự cứu, tự cân đối, tự trang trải, mở và hội tụ. Điểm chính của mô hình là: từ bỏ chế độ cung cấp vật tư, huy động vốn đầu tư nước ngoài dưới hình thức mua hàng thanh toán chậm để đầu tư xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật; hạch toán kinh doanh một cách thực sự.

Ngoài ra, không thể kể đến những cuộc “phá rào” như: khoán ở Vĩnh Phúc, khoán ở Nông trường Sông Hậu, khoán ở Công ty xe khách thành phố Hồ Chí Minh, đột phá ở Nhà máy dệt Nam Định, đột phá ở Nhà máy thuốc lá Vĩnh Hội…

Thi công cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột đoạn qua huyện Krông Pắc. Ảnh: Nguyễn Gia

Nhìn thẳng và nói rõ

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật, đánh giá đúng thực trạng của đất nước. Sai lầm về tổng điều chỉnh giá, lương, tiền cuối năm 1985 đã đưa nền kinh tế của đất nước ta đến những khó khăn mới. Kinh tế - xã hội đã lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Đại hội nhận định: "Tình hình kinh tế - xã hội đang có những khó khăn gay gắt: sản xuất tăng chậm; hiệu quả sản xuất và đầu tư thấp; phân phối, lưu thông có nhiều rối ren; những mất cân đối lớn trong nền kinh tế chậm được thu hẹp, có mặt gay gắt hơn; quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa chậm được củng cố; đời sống nhân dân lao động còn nhiều khó khăn; hiện tượng tiêu cực xảy ra ở nhiều nơi, và có nơi nghiêm trọng.

Đại hội đã nghiêm khắc nêu nguyên nhân chủ quan là do những sai lầm, khuyết điểm trong sự lãnh đạo, quản lý của Đảng và Nhà nước. Trong những năm 1981 - 1985, Đảng chưa cụ thể hoá đường lối kinh tế trong chặng đường đầu tiên, chưa kiên quyết khắc phục chủ quan, nóng vội và bảo thủ trì trệ trong bố trí cơ cấu kinh tế, cải tạo xã hội chủ nghĩa và quản lý kinh tế, lại phạm sai lầm mới, nghiêm trọng trong lĩnh vực phân phối, lưu thông.

Đại hội khẳng định quyết tâm đổi mới công tác lãnh đạo của Đảng theo tinh thần cách mạng và khoa học. Từ đó xác định đúng mục tiêu và nhiệm vụ của cách mạng trong chặng đường trước mắt, đề ra chủ trương, chính sách đúng để xoay chuyển tình thế, đưa đất nước vượt qua khó khăn, tiến lên phía trước. Trong 10 nhiệm vụ trọng tâm được Đại hội VI xác định, đáng chú ý là: Xây dựng và tổ chức thực hiện ba chương trình về lương thực - thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu. Thực hiện nhiệm vụ cải tạo xã hội chủ nghĩa một cách thường xuyên với những hình thức và bước đi thích hợp, làm cho quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất, thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất. Đổi mới cơ chế quản lý kinh tế. Giải quyết cho được những vấn đề cấp bách về phân phối, lưu thông.

Đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy

Từ Đại hội VII đến nay, Đảng ta liên tục ban hành nhiều nghị quyết, kết luận để lãnh đạo thực hiện chủ trương đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, tổ chức bộ máy hoạt động hiệu lực hiệu quả.

Đó là: Nghị quyết số 10-NQ/TW, ngày 9/2/2007 Ban Chấp hành Trung ương khóa X về đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy các cơ quan Đảng, định hướng đổi mới tổ chức bộ máy Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội; Nghị quyết số 17-NQ/TW, ngày 1/8/2007 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy nhà nước; Kết luận số 37-KL/TW, ngày 2/2/2009 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chiến lược cán bộ đến năm 2020; Kết luận số 64-KL/TW, ngày 28/5/2013 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở; Nghị quyết số 39-NQ/TW, ngày 17/4/2015 của Bộ Chính trị về tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Nghị quyết số 11-NQ/TW, ngày 3/6/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; Kết luận số 50-KL/TW, ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 18…

Những đổi mới về thể chế, trọng tâm là đổi mới công tác tổ chức bộ máy hệ thống chính trị là một trong những điều kiện cơ bản, quyết định đạt được những thành tựu vĩ đại sau gần 40 năm đổi mới đất nước.

Năm 2025, sẵn sàng thế và lực để nắm bắt thời cơ, vận hội bước vào một giai đoạn phát triển mới, thịnh vượng của dân tộc, một cuộc đổi mới, đột phá có ý nghĩa như cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy  đang được cả hệ thống chính trị quyết liệt thực hiện. Một cuộc cách mạng khó, thậm chí rất khó, vì khi tiến hành sẽ liên quan đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng và thậm chí đụng chạm tới lợi ích của một số cá nhân và tổ chức.

Nhìn lại lịch sử để thấy mỗi sự đổi mới, mỗi bước đột phá, mỗi cuộc cách mạng đều gian nan, thậm chí thử thách và cân não. Đáp ứng yêu cầu thời cuộc, cuộc cách mạng để có một bộ máy “tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả” cần những thay đổi về chất trong điều hành, vận hành.

Đàm Thuần