Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV:

Thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử

Sáng 15/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại hội trường về dự án Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi).

Dự thảo Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) có 14 chương, 74 điều quy định cụ thể về các hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử và bảo đảm an toàn, an ninh, thanh sát hạt nhân, trách nhiệm đối với thiệt hại hạt nhân, đặc biệt đáp ứng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và phát triển năng lượng nguyên tử ở nước ta.

Dự thảo luật bám sát 4 chính sách đã được Chính phủ nhất trí, đó là thúc đẩy phát triển và xã hội hóa ứng dụng năng lượng nguyên tử; bảo đảm an toàn bức xạ, an toàn và an ninh hạt nhân, phân cấp trong công tác quản lý nhà nước; tạo thuận lợi cho hoạt động thanh sát hạt nhân; quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân; ứng phó sự cố bức xạ, sự cố hạt nhân; trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại hạt nhân…

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận, đại biểu cho rằng, nguyên tắc an toàn, an ninh trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử cần giao cho Chính phủ quy định chi tiết, không nên quy định cứng trong luật vì các nguyên tắc này theo đổi liên tục theo sự phát triển của khoa học; đồng thời dự thảo luật cần bổ sung quy định về hoạt động mua bán, vận chuyển chất phóng xạ.

Theo đại biểu, dự thảo luật nêu định hướng chung là đẩy mạnh phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; tuy nhiên lại chưa xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên hay chính sách cụ thể đối với từng lĩnh vực.

Từ thực tế này, đại biểu đề nghị xác định thứ tự ưu tiên theo lĩnh vực ứng dụng. Nhà nước cần ưu tiên phát triển theo lộ trình từ thấp đến cao, về mức độ phức tạp công nghệ và mức độ rủi ro gồm: Lĩnh vực y tế, ứng dụng năng lượng nguyên tử trong chuẩn đoán hình ảnh, xạ trị ung thư, kiểm tra chất lượng thuốc phóng xạ là những lĩnh vực tác động trực tiếp tới sức khỏe người dân đang có nhu cầu lớn và dễ tiếp cận khoa học - công nghệ.

Ngoài ra, lĩnh vực công nghiệp ứng dụng trong chiếu xạ khử trùng, kiểm tra mối hàn bằng phóng xạ, đo mật độ, độ dày có tính thương mại cao, nâng cao năng suất về chất lượng sản phẩm. Cùng với đó là lĩnh vực nghiên cứu đào tạo, phát triển các trung tâm nghiên cứu, đồng vị để đào tạo nhân lực chất lượng cao, hỗ trợ phát triển công nghệ lõi. Lĩnh vực điện hạt nhân là mục tiêu dài hạn, có tính chất chiến lược về năng lượng nhưng cần triển khai từng bước, đảm bảo đủ điều kiện về công nghệ, nhân lực và hệ thống pháp lý.

Đại biểu tham dự phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Quan tâm đến quy định nguyên tắc quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng tại Điều 46 dự thảo Luật, đại biểu đề xuất bổ sung nguyên tắc "trách nhiệm mở rộng" của tổ chức, cá nhân phát sinh chất thải phóng xạ.

Theo đó, tổ chức, cá nhân tạo ra chất thải phải chịu trách nhiệm đến cùng, kể cả khi chất thải đã được chuyển giao cho bên thứ ba. Việc này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng đùn đẩy nghĩa vụ và tránh để lại gánh nặng cho Nhà nước trong xử lý hậu quả môi trường, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp giải thể, phá sản hoặc cố tình thoái thác nhiệm vụ.

Về trách nhiệm của cơ sở quản lý chất thải phóng xạ, nguồn phóng xạ đã qua sử dụng tại Điều 48, đại biểu nhấn mạnh việc cần thiết phải có tiêu chí lựa chọn địa điểm xây dựng cơ sở xử lý không chỉ dựa trên quy chuẩn kỹ thuật mà còn cần đánh giá tác động xã hội và có sự đồng thuận của cộng đồng dân cư vùng bị ảnh hưởng.

Quang cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Về thăm dò, khai thác và chế biến khoáng sản phóng xạ, theo đại biểu, đây là việc rất mới, Việt Nam chưa có tiền lệ. Đại biểu đề nghị cần phải đưa vào quy định cụ thể, nhưng cũng cần tham khảo với tương đồng với Luật Khoáng sản, địa chất mà hiện nay chúng ta đã thông qua.

Về phát triển nguồn nhân lực năng lượng nguyên tử, đại biểu cho rằng, dự thảo luật mới dừng lại ở định hướng có chính sách ưu đãi đối với việc đào tạo nhân lực, chưa đưa ra cơ chế cụ thể và nhấn mạnh để hỗ trợ thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao, trong khi đây là một trong những yếu tố then chốt, quyết định thành bại của chiến lược phát triển năng lượng nguyên tử. Do đó cần có cơ chế thu hút cả nhân lực trong nước và quốc tế, cơ chế ưu đãi tài chính, kết hợp cam kết phục vụ sau đào tạo cho những nhân lực chất lượng cao cho điện nguyên tử…

Cũng trong phiên họp sáng nay, Quốc hội xem xét tờ trình, báo cáo thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính; Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; sửa đổi Nội quy kỳ họp Quốc hội; dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển kinh tế tư nhân; dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc biệt, tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Lan Anh (tổng hợp)