Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Đẩy mạnh số hóa trong lĩnh vực dự trữ quốc gia

Sáng 26/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Dự trữ Quốc gia (sửa đổi).

Một trong những vấn đề cốt lõi và nhận được nhiều quan tâm từ đại biểu là việc thiếu vắng các cơ chế kiểm soát đầy đủ đối với hoạt động mua bán hàng dự trữ quốc gia, vốn tiềm ẩn nguy cơ thất thoát ngân sách và trục lợi chính sách. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần xem xét quy định rõ ràng các tiêu chí đánh giá thời điểm, giá mua, giá bán, đồng thời phải xây dựng cơ chế phòng ngừa lợi ích nhóm trong mua bán. 

Đại biểu dẫn chứng từ thực tiễn, việc bán hàng dự trữ vào thời điểm thị trường biến động nếu không được kiểm soát có thể dẫn đến thất thoát nghiêm trọng, do đó đề xuất ban hành công thức xác định giá theo thị trường để tăng cường tính minh bạch và khả năng kiểm toán. 

Một số đại biểu bày tỏ băn khoăn về các quy định cho phép bán trực tiếp rộng rãi hoặc bán chỉ định trong một số trường hợp, cho rằng hình thức này rất dễ dẫn đến thất thoát lớn nếu thiếu cơ chế giám sát đầy đủ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành phiên thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Để bảo vệ tài sản công và giữ ổn định thị trường, đại biểu kiến nghị bổ sung các cơ chế kiểm soát then chốt, như khi giá thị trường biến động bất thường trên 15% trong vòng 30 ngày, cơ quan dự trữ phải báo cáo Bộ Tài chính xem xét tạm dừng mua bán và mọi quyết định bán trực tiếp phải công khai danh sách đơn vị mua và giá bán, đồng thời mua bán hàng chiến lược cần có cơ chế kiểm soát độc lập và giám sát bởi Kiểm toán Nhà nước.

Việc hoàn thiện cơ chế mua bán hàng dự trữ quốc gia được các đại biểu xác định là nhiệm vụ trọng tâm nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản trị, đảm bảo an ninh kinh tế, an sinh xã hội.

Bên cạnh đó, vấn đề phân cấp, phân quyền trong quyết định nhập, xuất, điều hành dự trữ quốc gia cũng là nội dung nhận được nhiều ý kiến đóng góp nhằm đảm bảo tính chủ động và kịp thời trong xử lý tình huống khẩn cấp.

Đại biểu bày tỏ sự thống nhất cao với quy định phân cấp, phân quyền mạnh cho các Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các tỉnh, lấy ví dụ về việc ứng phó lũ lụt ở miền Trung thời gian qua đã chứng minh tính hiệu quả của sự phân cấp.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần làm rõ vai trò của Bộ Tài chính là "vừa tham mưu, vừa là cơ quan giúp việc để quản lý hàng dự trữ quốc gia", đồng thời phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Tài chính với các Bộ, ngành chuyên ngành trong việc bảo quản hàng dự trữ chiến lược.

Đặc biệt, đối với mặt hàng do "mạnh thường quân" ủng hộ, đại biểu đề xuất nên giao thẳng cho Bộ trưởng của ngành đó chịu trách nhiệm xuất nhập mà không cần thông qua Bộ trưởng Bộ Tài chính. 

Một số ý kiến khác lại nhấn mạnh yêu cầu quan trọng nhất là đảm bảo không có khoảng trống pháp lý và không có vùng "chồng lấn" thẩm quyền, cho rằng dự thảo trao thẩm quyền đan xen cho Bộ Tài chính và các Bộ quản lý chuyên ngành có thể gây lúng túng, chậm trễ.

Do đó, đại biểu kiến nghị phân định lại thẩm quyền theo hướng: Thủ tướng Chính phủ giữ thẩm quyền quyết định đối với các tình huống vượt khả năng hoặc hàng chiến lược; Bộ Tài chính chỉ nên giữ vai trò điều hòa cân đối tổng thể; và Bộ quản lý chuyên ngành chỉ quyết định trong phạm vi kế hoạch được phê duyệt hoặc tình huống khẩn cấp ở mức độ giới hạn.

Ngoài ra, các đại biểu cũng tập trung thảo luận về chiến lược hiện đại hóa ngành dự trữ, nhất là yêu cầu chuyển đổi số mạnh mẽ và đẩy mạnh xã hội hóa. Đa số ý kiến đánh giá cao tinh thần đổi mới của dự thảo; đồng thời nhận định hệ thống kho vẫn còn lạc hậu về cơ sở hạ tầng và thiếu công nghệ bảo quản hiện đại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả ứng phó.

Theo đại biểu, việc chậm cải tiến hạ tầng và công nghệ sẽ dẫn đến lãng phí ngân sách và ảnh hưởng đến tính kịp thời, vốn đòi hỏi khả năng truy xuất nguồn gốc tức thời. Vì vậy, đại biểu đề nghị số hóa 100% kho dự trữ quốc gia, giám sát tự động bằng công nghệ hình ảnh và cảm biến, làm rõ về nguồn lực đầu tư hiện đại hóa các điểm kho dự trữ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu cũng cho rằng Luật cần bổ sung các quy định mang tính nền tảng như: Tiêu chuẩn kỹ thuật về kho lạnh, kho xăng dầu, kho vật tư đặc chủng; có hệ thống cảm biến theo dõi điều kiện môi trường, giám sát cháy nổ và tự động cảnh báo.

Mở rộng phạm vi chuyển đổi số, đại biểu chỉ ra rằng dự thảo vẫn chưa bao quát trụ cột mới của an ninh quốc gia là dữ liệu số và tài nguyên số, đề nghị bổ sung quy định về dự trữ dữ liệu số và tài nguyên số để đồng bộ với định hướng của Chính phủ. Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề xuất bổ sung nhiệm vụ phát triển mô hình dự trữ thông minh để dự báo nhu cầu và biến động thị trường, giúp nhà nước dự báo sớm rủi ro và tăng hiệu quả điều tiết…

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định dự thảo lần này có bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy xã hội hóa, đề xuất thực hiện theo hai phương thức chính: Kết hợp công tư và Hàng dự trữ chiến lược để tại doanh nghiệp với sự hỗ trợ chi phí từ Nhà nước. Bộ trưởng cho biết việc giao Chính phủ quy định chi tiết trong từng thời kỳ sẽ giúp luật linh hoạt, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội.

Cũng trong phiên làm việc sáng nay, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật Dẫn độ; Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù; Luật Tương trợ tư pháp về dân sự; Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Lan Anh (tổng hợp)