Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV

Thể chế hóa quyền tự do đầu tư, tạo môi trường minh bạch, thông thoáng

Sáng 27/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Đóng góp ý kiến thảo luận, nhiều đại biểu quan tâm đến việc cải thiện môi trường đầu tư. Liên quan đến ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện tại Điều 7 của dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi), đại biểu cho rằng, dù dự thảo đã nỗ lực loại bỏ 25 ngành nghề kinh doanh có điều kiện, song cần rà soát thêm để đảm bảo tính hợp lý và hiệu quả thực tiễn, cần phải bổ sung cơ chế kiểm soát tối thiểu về chất lượng và chuyên môn. Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là xu hướng đúng, nhưng phải rõ ràng.

Đại biểu cũng lưu ý đến Khoản 6, Điều 7 quy định các hình thức áp dụng điều kiện, nhận định dự thảo đang thiếu hình thức quản lý bằng chứng chỉ hành nghề bắt buộc đối với các nghề có tính chuyên môn cao đã bị bãi bỏ.

Lập luận rằng các dịch vụ này, có liên quan trực tiếp đến nghĩa vụ tài chính và minh bạch thị trường, nếu bị bãi bỏ mà không có cơ chế hậu kiểm và chuyên môn rõ ràng có thể dẫn đến rủi ro về chất lượng dịch vụ kém, gây phương hại đến lợi ích công cộng và tạo gánh nặng cho cơ quan thuế; do đó đại biểu đề nghị điều chỉnh điểm d, Khoản 6, Điều 7 theo hướng bổ sung quy định về chứng chỉ hành nghề bắt buộc đối với cá nhân tham gia vào các ngành nghề có tính chuyên môn cao được Chính phủ quy định chi tiết.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

Một số ý kiến đề nghị rà soát và thu hẹp phạm vi một số nhóm ngành nghề như kinh doanh thực phẩm (chỉ nên giữ ở khâu có rủi ro cao), thương mại điện tử (chỉ giữ với quy mô lớn, có dữ liệu người tiêu dùng), và các nhóm hoạt động thuần túy về chất lượng, an toàn kỹ thuật như thức ăn chăn nuôi, thuốc bảo vệ thực vật, và dịch vụ xây dựng, thử nghiệm.

Các ngành này thực chất là yêu cầu về năng lực chuyên môn, chứng chỉ hành nghề, vì vậy, nên để pháp luật chuyên ngành quy định cụ thể và tăng cường hậu kiểm. Đại biểu cũng đề nghị bổ sung cơ chế rà soát định kỳ 3 năm để các ngành nghề không còn phù hợp thì tự động hết hiệu lực theo thông lệ OECD.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng đồng tình và đề nghị rà soát thêm trong 227 điều kiện kinh doanh có điều kiện hiện hành. Theo đại biểu, các điều kiện liên quan đến các lĩnh vực chuyên ngành thì nên để các Bộ chuyên ngành quản lý và chịu trách nhiệm hoàn toàn. Điều này không chỉ giúp Bộ Tài chính và Sở Tài chính ở địa phương tập trung vào vai trò quản lý nhà nước về tài chính, mà còn đảm bảo trách nhiệm chuyên môn.

Các đại biểu nhận định, các quy định về ưu đãi đầu tư và thủ tục đầu tư đặc biệt được kỳ vọng là đòn bẩy thu hút nguồn vốn chất lượng cao, có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển của Việt Nam. Đại biểu đánh giá cao tinh thần cải cách trong dự thảo, đặc biệt là việc bổ sung ưu đãi đặc biệt và trao quyền nhiều hơn cho cơ chế đầu tư trong các khu công nghiệp, khu kinh tế. Trong đó, Điều 15 đến Điều 18 về Ưu đãi và Ưu đãi đặc biệt là "xương sống" của chính sách thu hút đầu tư.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh rằng: "Nếu ưu đãi lớn mà không kèm điều kiện chuyển giao công nghệ thì Việt Nam mãi chỉ làm công xưởng." Mặc dù dự thảo đã có bước tiến khi quy định ưu đãi đặc biệt đối với dự án có vốn lớn, nhưng chưa ràng buộc cam kết chuyển giao công nghệ một cách rõ ràng và mạnh mẽ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành nội dung thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung điều kiện tối thiểu: Dự án được hưởng ưu đãi đặc biệt phải cam kết chuyển giao công nghệ đạt cấp độ 2 trở lên và đào tạo ít nhất 200 lao động bậc cao cho Việt Nam mỗi năm. Mặt khác, nếu không hoàn thành cam kết, đại biểu đề xuất cần có chế tài mạnh mẽ là thu hồi ưu đãi và xử lý bồi hoàn gấp đôi số tiền ưu đãi đã được hưởng. Đây là cơ chế bảo vệ lợi ích quốc gia và buộc nhà đầu tư gắn bó với việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và công nghệ cho Việt Nam.

Về Thủ tục đầu tư đặc biệt tại Điều 29, đại biểu nhận định đây là một đột phá thực sự, cho phép dự án trong khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế được cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trong 15 ngày, không phải xin chủ trương, không xin giấy phép xây dựng, không lập báo cáo đánh giá tác động môi trường ban đầu.

Song, đại biểu cũng cho rằng, "cơ chế đặc biệt thì phải có tiêu chí đặc biệt". Nếu không quy định tiêu chí lựa chọn dự án, điều khoản này dễ bị lạm dụng, dẫn đến nguy cơ lợi dụng chính sách. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung điều kiện: Cơ chế đặc biệt chỉ áp dụng cho dự án công nghệ ưu tiên quốc gia (như bán dẫn, trung tâm dữ liệu AI, năng lượng tái tạo); quy mô vốn đầu tư tối thiểu 50 triệu USD trở lên. Đồng thời, cần quy định trách nhiệm người đứng đầu cơ quan quản lý nếu xử lý chậm trễ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu. Ảnh: quochoi.vn

Phát biểu giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu, rà soát, tinh gọn và cắt giảm các ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

Bộ trưởng cho biết, Bộ Tài chính đang được Thủ tướng Chính phủ giao phối hợp rất chặt chẽ với các Bộ, ngành để thực hiện việc rà soát cắt giảm tối đa các điều kiện kinh doanh. Mặc dù dự thảo ban đầu báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự kiến cắt khoảng 25 ngành nghề kinh doanh, nhưng qua làm việc quyết liệt, dự kiến tối thiểu sẽ cắt được khoảng 50 ngành nghề kinh doanh. Thủ tướng Chính phủ hiện cũng tiếp tục chỉ đạo rà soát cắt giảm tiếp, phù hợp với thực tế.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cam kết, sau khi Luật có hiệu lực, Chính phủ sẽ giao cho Bộ, ngành sửa đổi tiếp các điều kiện đầu tư kinh doanh, chuyển sang cơ chế hậu kiểm và kiểm soát bằng tiêu chuẩn, quy chuẩn, nhằm đảm bảo thực hiện đầy đủ và nhất quán quyền tự do kinh doanh của người dân, doanh nghiệp, tạo ra một môi trường đầu tư thông thoáng, hấp dẫn hơn cho Việt Nam.

* Cũng trong buổi sáng cùng ngày, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí.

Lan Anh (tổng hợp)