Về xứ Quảng thăm đình làng Phước Sơn

Đình làng Phước Sơn (xã Sông Trà, huyện Hiệp Đức, tỉnh Quảng Nam) có nguồn gốc từ ngôi đình có tên gọi là Phước Lãnh hương đình (tên dân gian gọi là đình Cháy) được xây dựng vào năm 1740 dưới thời vua Cảnh Hưng.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử cùng với sự tác động của chiến tranh, thiên tai..., ngày nay ngôi đình có nguồn gốc hơn 220 năm đã được tạo dựng và trùng tu lại để làm nơi tri ân công đức của các bậc tiền nhân, cha ông đi trước đã có công mở mang, khai phá lập nên làng xã ở vùng đất này...

Trong dòng người di cư vào xứ Quảng Nam khai hóa, khẩn hoang, lập đất, dựng làng đầu thế kỷ 16 có một số tộc họ từ Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ Tĩnh...; trong đó có gia đình ông Nguyễn Phủ từ Hải Phòng đến khai phá vào năm 1509, định cư tại vùng đất thuộc huyện Duy Xuyên ngày nay. Đến năm 1561, người con trai của ông Nguyễn Phủ là ông Nguyễn Phủ Quân (SN 1512) từ Duy Xuyên dùng thuyền lớn chở theo nhiều người ngược dòng sông Thu Bồn về phía tây tìm vùng đất mới khai cơ, lập nghiệp. Khi đến Trà Sơn (thuộc xã Sông Trà, huyện Hiệp Đức ngày nay), nhận thấy nơi đây đất đai bằng phẳng, phì nhiêu vừa có núi non xanh tốt bao quanh lại vừa thuận tiện trong việc đi lại bằng đường thủy nên ông Nguyễn Phủ Quân quyết định dừng chân, lập nên làng Phước Sơn với ý niệm cầu mong cho những người đến đây được sống bình yên nhờ phước đức của núi rừng.

Đình làng Phước Sơn.

Dần về sau, những người ở làng Bình Huề, những người ở vùng hạ lưu từ Duy Xuyên, Điện Bàn, Hội An... cũng lần lượt di cư đến đây với nhiều dòng tộc khác nhau, họ quần tụ, gắn bó bên nhau trong tình làng nghĩa xóm, làm cho xóm làng thêm đông đúc, cuộc sống ấm no, trù phú, giao thương buôn bán phát đạt. Để tỏ lòng tri ân công đức khai hoang, dựng ấp, lập làng của ông Nguyễn Phủ Quân, sau khi ông mất, dân làng đã suy tôn ông là vị tiền hiền của vùng đất Phước Sơn; phần mộ của ông được an táng tại vùng đất Ba Xâng, cách nơi cư ngụ của ông chừng độ 300 m về hướng tây nam.

Năm 1740, dân làng Phước Sơn bàn nhau chọn vùng đất lành, cao ráo và chung tay góp công, góp của xây dựng đình thờ ông Nguyễn Phủ Quân và các vị tiền bối, các vị thần phù hộ, độ trì cho làng. Tấm bia đá hiện đang lưu giữ tại đình làng Phước Sơn cho biết ngôi đình đầu tiên được xây dựng vào năm Cảnh Hưng thứ nhất (1740) dưới thời vua Lê Hiển Tông. Lúc bấy giờ, đình được làm bằng gỗ, lợp tranh và gọi tên là “Phước Lãnh hương đình”. Tuy nhiên, sau khi đình được dựng lên một thời gian thì xảy ra hỏa hoạn cháy rụi, chỉ còn sót lại hai tấm bia đá khắc bằng chữ Hán Nôm và những cây cột bị cháy sém. Từ đó, người dân đã gọi ngôi đình này bằng tên đình Cháy và cái tên này vẫn còn lưu truyền đến ngày nay.

Khoảng đầu năm 1800, người dân đã chọn một khu đất trên Cồn Đình, bên bờ phía đông con suối Ba Loai (hiện nay thuộc tổ 11, khối Phước Sơn, xã Sông Trà, huyện Hiệp Đức) để lập dựng lại ngôi đình mới và đặt tên là Phước Sơn. Một số cột gỗ còn sót lại từ đình Cháy được bà con chuyển về đây lắp ráp, bờ đá cũ bao quanh đình Cháy và hai tấm bia đá được giữ lại.

Đến nay, đình làng Phước Sơn đã qua 5 lần trùng tu. Theo bản dịch nội dung những tấm bia đá bằng chữ Hán Nôm hiện đang lưu giữ tại đây, 5 lần trùng tu vào các năm: Gia Long thứ 13 (năm 1814), Minh Mạng thứ 19 (năm 1838), Tự Đức thứ 22 (năm 1869), Tự Đức thứ 33 (năm 1880) và thời vua Khải Định (khoảng vào năm 1920)... Trong những năm kháng chiến, ngôi đình này không may bị bom đạn của địch làm sập và mãi đến năm 2001 thì đình Phước Sơn mới được phục dựng, trùng tu lại như hiện nay.

Đình làng Phước Sơn nhìn từ phía ngoài.

Đình làng Phước Sơn hiện tọa lạc trên khu đất rộng 0,7 ha, sân đình được che phủ bởi bóng cây xà cừ cổ thụ cành lá sum suê.

Phía trước sân đình là tấm bình phong xây bằng gạch đắp xi măng được trang trí hai mặt; nhà tiền đình được xây dựng theo lối cổ lầu hai mái, mặt trước mái trên của tiền đình có đắp nổi bốn chữ Hán, dịch nghĩa là “Công đức tiền nhân”. Phía trên phần đòn đông hạ bên trong tiền đình cũng có trang trí bốn chữ Hán đắp nổi, dịch nghĩa là “Dân an xã thạnh”. Phía sau tiền đình là đình làng Phước Sơn - nơi thờ tự các bậc tiền hiền, hậu hiền, các vị thần bổ xứ và thành hoàng làng. Chính giữa gian thờ chính là chữ “Thần”, bên trên là ban thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Gian thờ bên phải đặt ban thờ các vị tiền hiền, gian thờ bên trái đặt ban thờ các vị hậu hiền. Bên ngoài đình, phía bên trái có một bệ thờ lộ thiên bằng xi măng thờ “ông hổ rằn” với truyền thuyết rằng hổ vằn là con vật cưỡi, con vật đi theo bảo vệ vị thần thành hoàng của làng Phước Sơn xưa.

Có dịp đến làng Trà Sơn (xã Sông Trà, huyện Hiệp Đức), du khách không chỉ được tham quan ngôi đình cổ này mà được nghe các vị cao niên kể chuyện về làng Phước Sơn xưa với những câu chuyện nhuốm màu huyền thoại về truyền thuyết “ông hổ rằn”.

An Trường