Tháng chín hồn nhiên áo lụa bay

Tháng chín

Nụ cười trong mắt hồn nhiên quá

Tháng chín tơ non áo lụa bay

Áo trắng... tinh khôi như ý ngọc

Dịu dàng chi lạ, “điệu” như mây!

Tháng chín trời xanh gọi gió về

Tóc mềm tay nõn nhẹ vân vê

Mùa thu ngơ ngẩn quên kẹp tóc

Chảy xuống bờ vai một mái thề.

Gót hài nhu nhú bước hồn nhiên

Lối cỏ xanh như giấc mộng hiền

Em bước... tang tình con bướm trắng

Ngẩn ngơ lầm tưởng dáng nàng tiên.

Một chùm khúc khích bên khung cửa

Thương quá đi nờ đôi mắt nai

Tháng chín lòng non như giấy mới

Ngượng ngùng khi chạm mắt con trai...

 Nguyễn Lãm Thắng   

Có những bài thơ ngay từ nhan đề đã gợi lên trong ta một vầng sáng dịu dàng của ký ức và sự hoài niệm. “Tháng chín” của Nguyễn Lãm Thắng là một trong số đó - một khúc nhạc ngọt lành cất lên trong buổi giao mùa, khi mùa hạ vừa mới đi qua để hồn thu ngập ngừng bước trong trời đất.

“Tháng chín” là khúc dạo đầu của mùa thu tình tự. Ngay từ những dòng mở đầu, nhà thơ đã thả một nụ cười “trong mắt hồn nhiên quá” để gọi mùa thu về. Chỉ một chi tiết “nụ cười trong mắt” đã đủ gói trọn bao nhiêu ngọt ngào của tuổi trẻ. Đó là ánh sáng tinh khôi, chưa vướng bụi trần, sáng trong như sương sớm. Và rồi, từ ánh nhìn ấy, tháng chín hiện ra trong “tơ non áo lụa bay”, trong “áo trắng tinh khôi như ý ngọc”. Tháng chín của thi sĩ không hẳn là thời gian trên lịch mà là một biểu tượng cho tuổi học trò, cho buổi đầu của rung động tình yêu. Ở đó, tà áo trắng trở thành biểu tượng của sự trinh bạch, trong sáng. Mỗi bước chân, mỗi cử động đều phảng phất một làn hương thu, một nét duyên nhẹ nhàng đến nỗi tác giả phải thốt lên: “dịu dàng chi lạ, điệu như mây!”. Thi sĩ không vẽ thiếu nữ như một hình khối cụ thể mà dùng cụm từ so sánh mềm mại “như mây”. Mây vừa bồng bềnh, vừa thoáng đãng, vừa khó nắm bắt. Nét “điệu” của thiếu nữ cũng vậy, nó là cái duyên ngầm, cái lúng liếng ẩn trong từng bước chân, tà áo, ánh nhìn, khiến người khác phải bồi hồi, xao xuyến: “Nụ cười trong mắt hồn nhiên quá/ Tháng chín tơ non áo lụa bay/ Áo trắng… tinh khôi như ý ngọc/ Dịu dàng chi lạ, “điệu như mây”.

Vẫn mạch cảm xúc khắc họa vẻ đẹp giao mùa, chuyển sang khổ hai, gió thu ùa về làm tóc bay, tay run, vạt áo rung. “Tháng chín trời xanh gọi gió về/ Tóc mềm tay nõn nhẹ vân vê”. Đọc lên, ta có cảm giác như đứng trước một bức tranh thủy mặc: bầu trời xanh thăm thẳm, gió lướt qua, vương trên mái tóc mềm, bàn tay nhỏ bé khẽ đưa, như muốn giữ lại chút gì đang trôi đi. Câu thơ “Mùa thu ngơ ngẩn quên kẹp tóc/ Chảy xuống bờ vai một mái thề” hẳn làm bao người đọc phải bồi hồi, xúc động. Người đã đi qua tuổi hoa niên lại thấy hồn mình trào dâng bao khát khao, hoài cảm. Thi sĩ đã nhân hóa mùa thu thành một cô gái vụng về, quên cả kẹp tóc, để tóc rơi mềm xuống bờ vai. Từ cái vụng về ấy, người đọc chợt thấy lòng xao động, nhớ về những mối tình đầu trong sáng, những ngày còn bối rối trước một ánh nhìn.

Đến khổ thơ thứ ba, như một khúc nhạc dạo nhẹ nhàng, hình tượng thơ dừng lại vẽ bước chân thiếu nữ. Đó là bước chân hồn nhiên như dáng tiên nữ giữa đời. Hình ảnh gót hài, lối cỏ khiến ta liên tưởng đến một khung cảnh thần tiên, thoát tục. Thực tại và mộng tưởng hòa lẫn, bởi chính tuổi trẻ đã là một giấc mơ đẹp. Khi thiếu nữ bước đi, thi sĩ ví như “con bướm trắng”, nhẹ nhàng, mỏng manh, để rồi ngẩn ngơ tưởng đó là “dáng nàng tiên”. Thơ tình thường dễ rơi vào sáo mòn khi tả người con gái đẹp. Nhưng ở đây, Nguyễn Lãm Thắng đã vượt qua sự ước lệ để chạm đến cái thần. Đẹp không phải chỉ là dáng vẻ mà đẹp bởi cái hồn nhiên, cái vô tư trong từng bước chân. Người con gái ấy không phải là tiên trong truyền thuyết, mà là “nàng tiên” giữa cõi đời, bước ra từ giấc mộng của tuổi học trò, khiến ai lỡ nhìn cũng ngỡ mình đang lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh: “Gót hài nhu nhú bước hồn nhiên/ Lối cỏ xanh như giấc mộng hiền/ Em bước… tang tình con bướm trắng/ Ngẩn ngơ lầm tưởng dáng nàng tiên”.

Khổ cuối cùng của bài thơ là một điểm nhấn duyên dáng. Từ vẻ đẹp trong sáng của áo trắng, mái tóc, bước chân, thi sĩ dẫn ta đến thế giới của nỗi thẹn thùng đầy nét kiêu sa. “Một chùm khúc khích bên khung cửa/ Thương quá đi nờ đôi mắt nai”. Tiếng cười khúc khích, ánh mắt nai ngơ ngác, tất cả vẽ nên một khung cảnh học trò. Nhưng cao hơn hết là hai câu cuối bài: “Tháng chín lòng non như giấy mới/ Ngượng ngùng khi chạm mắt con trai...”. Tháng chín, vì thế, không chỉ là mùa thu mà còn là mùa của tình cảm đầu đời, của những rung động mỏng manh và sâu lắng.

Bài thơ có hình ảnh giản dị mà gợi cảm, ngôn ngữ trong sáng, giàu nhạc điệu. Mỗi câu thơ như một nét vẽ chấm phá, nhưng khi ghép lại thành cả bức tranh lộng lẫy và duyên dáng. “Tháng chín” là một khúc tình ca đẹp, một bản nhạc thu dịu dàng và hồn nhiên. Bài thơ làm ta rung động bởi sự chân thành và tinh tế. Trong từng câu chữ, người đọc như được sống lại tuổi học trò, được nghe tiếng gió thu thổi qua sân trường, được thấy tà áo trắng nghiêng nghiêng dưới nắng, được cảm nhận nỗi ngượng ngùng khi trái tim “lần đầu rung động nỗi thương yêu”. Và có lẽ, chính nhờ sự trong sáng ấy mà “Tháng chín” sẽ còn ngân vang như một kỷ niệm không bao giờ phai nhạt của tuổi trẻ vào thời khắc thu sang.     

Lê Thành Văn