Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV:

Có cơ chế kiểm soát chặt chẽ Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận

Sáng 14/2, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội xem xét, đánh giá tờ trình và báo cáo thẩm tra về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh

Thừa ủy quyền Thủ tướng báo cáo tóm tắt về nội dung các cơ chế, chính sách đặc thù, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận là dự án đặc biệt quan trọng, có công nghệ phức tạp, chỉ một số ít quốc gia sở hữu; nhu cầu vốn đầu tư rất lớn và lần đầu tiên được đầu tư xây dựng tại nước ta nên rất cần có các cơ chế, chính sách đặc thù, đủ mạnh để đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian thực hiện.

Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên trình bày Tờ trình về các cơ chế, chính sách đặc thù đầu tư xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Ảnh: quochoi.vn

Theo đó, Chính phủ đề xuất cho phép triển khai đồng thời các công việc về đàm phán các hiệp định, thoả thuận với đối tác song song với quá trình lập các hồ sơ và phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án đầu tư.

Về lựa chọn chủ đầu tư và nhà thầu thực hiện, Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện các dự án; áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và chỉ định thầu đối với gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính với nhà thầu trong thỏa thuận hoặc hiệp định liên Chính phủ.

Đồng thời, áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu tư vấn quan trọng để lập, thẩm tra, thẩm định, trợ giúp chủ đầu tư quản lý, thực hiện dự án; mua nhiên liệu, thuê đối tác vận hành, bảo dưỡng trong thời gian đầu.

Chính phủ cũng đề xuất được thực hiện song song, đồng thời một số công việc chuẩn bị dự án (khảo sát lập nghiên cứu khả thi, thiết kế kỹ thuật, rà phá bom mìn, thực hiện dự án thành phần…) trong quá trình đàm phán hiệp định, thỏa thuận, hợp đồng chìa khoá trao tay trước khi phê duyệt dự án đầu tư.

Về cơ chế về phương án tài chính và thu xếp vốn thực hiện dự án, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết Chính phủ đề xuất được đàm phán vay vốn Chính phủ với các đối tác; cho phép chủ đầu tư vay lại không chịu rủi ro tín dụng; sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác; chủ đầu tư được sử dụng nguồn vốn vay từ trái phiếu Chính phủ/ doanh nghiệp/ công trình và một số cơ chế khác để có đủ vốn đối ứng thực hiện dự án; bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước để thực hiện dự án di dân, tái định cư.

Quang cảnh phiên làm việc. Ảnh: quochoi.vn

Ngoài ra, Chính phủ còn trình cơ chế về áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy phạm kỹ thuật; các định mức, đơn giá; cơ chế cho phép các chủ đầu tư miễn thủ tục báo cáo cơ quan đại diện chủ sở hữu xem xét, phê duyệt dự án đầu tư, phương án huy động vốn.

Cùng đó là cơ chế, chính sách cho tỉnh Ninh Thuận để thực hiện dự án đền bù, tái định cư nhà máy điện hạt nhân; phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ xây dựng điện hạt nhân; bảo đảm cung cấp vật liệu cho xây dựng dự án; bảo đảm an sinh xã hội cho nhân dân vùng dự án, cũng nằm trong đề xuất của Chính phủ.

Chính phủ cũng trình cơ chế về thủ tục phê duyệt chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác đối với các hạng mục liên quan đến Dự án và các dự án thành phần; xử lý chồng lấn khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia; xử lý chồng lấn quy hoạch (nếu phát sinh) trong quá trình thực hiện Dự án; cơ chế về thực hiện tham vấn báo cáo đánh giá tác động môi trường…

Đánh giá kỹ lưỡng, đầy đủ các rủi ro tiềm ẩn

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, cơ quan thẩm tra nhất trí cần có một số cơ chế, chính sách đặc thù để đẩy nhanh tiến độ xây nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: quochoi.vn

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ rà soát kỹ, xin ý kiến các cấp có thẩm quyền và lấy ý kiến các cơ quan liên quan về các cơ chế đề xuất, nhằm đảm bảo thống nhất, khả thi và "đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên hàng đầu".

Cơ quan thẩm tra lưu ý Chính phủ cần chỉ đạo xem xét, đánh giá kỹ lưỡng, đầy đủ các rủi ro tiềm ẩn để có biện pháp phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro, bảo đảm an toàn, hiệu quả cho Dự án.

Về thời điểm thông qua, Chính phủ đề xuất đưa dự án điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành trong năm 2030. Ủy ban thẩm tra thấy rằng, theo kinh nghiệm quốc tế phải mất khoảng 8 năm để hoàn thiện một dự án điện hạt nhân (3 năm chuẩn bị, 5 năm xây dựng).

Dự án có quy mô rất lớn, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam, đòi hỏi nguồn lực lớn; trong thời gian tới dự kiến sẽ triển khai thực hiện nhiều dự án quan trọng khác. Do đó, đề nghị nghiên cứu kỹ lưỡng và bổ sung giải pháp khắc phục để bảo đảm mục tiêu hoàn thành dự án.

Phối cảnh dự án điện hạt nhân Ninh Thuận năm 2016. Ảnh tư liệu

Với đề xuất lựa chọn nhà thầu, Chủ nhiệm Lê Quang Huy nêu ý kiến cơ quan thẩm tra cho rằng, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện. Đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Về phương án tài chính và thu xếp vốn, cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu, cân nhắc quy định cụ thể cơ chế với EVN, PVN tại dự thảo nghị quyết.

Liên quan đến cơ chế để bảo đảm mức vốn đối ứng, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị Chính phủ làm rõ và khẳng định việc đánh giá lại tài sản để bổ sung vốn tự có, việc giữ lại toàn bộ lợi nhuận sau thuế còn lại để bổ sung vốn đối ứng... là hoàn toàn chỉ phục vụ cho việc triển khai dự án điện hạt nhân, không phục vụ cho bất kỳ mục đích nào khác.

Bên cạnh đó, theo cơ quan thẩm tra, dự thảo Nghị quyết chưa có cơ chế, chính sách đặc thù đối với nguồn nhân lực (đào tạo, đãi ngộ, thu hút nhân lực…) do đây là ngành có đặc thù, đòi hỏi chuyên môn, trình độ cao, tiềm ẩn nguy hiểm, nếu không có chính sách về nhân lực phù hợp sẽ khó chủ động triển khai thực hiện và vận hành dự án trong trước mắt và dài hạn; hoặc cơ chế, chính sách về đất đai, quy hoạch để tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giải phóng mặt bằng.

Đồng thời, cần nghiên cứu, cân nhắc bổ sung cơ chế, chính sách ưu tiên tối đa cho các doanh nghiệp trong nước đáp ứng đủ yêu cầu thực hiện và nhanh chóng hình thành đội ngũ khoa học công nghệ, tiến đến làm chủ từng khâu, từng công nghệ trong thời gian sớm nhất…

Cũng trong phiên làm việc buổi sáng, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định về việc xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước.

Lan Anh (tổng hợp)