Chính sách bảo hộ thương mại của Donald Trump dần hé lộ?

Ngày 2-4, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký ban hành hai sắc lệnh, theo đó, các quan chức thương mại được chỉ đạo tìm hiểu những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt thương mại ở nước này 500 tỷ USD mỗi năm; kiểm tra đánh giá cụ thể các đối tượng quốc gia, sản phẩm và quan hệ giao thương, nhằm định hình lại chính sách thương mại của Mỹ theo hướng “chống gây hại cho kinh tế Mỹ”.

Sắc lệnh đầu tiên (có thể gọi là thương mại không công bằng), được xem là một phần trong những nỗ lực nhằm giải quyết tình trạng chính sách thương mại của người tiền nhiệm Obama mà ông Trump cho là không công bằng, sẽ được công bố trước khi diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Trung và đối thoại kinh tế cấp cao Nhật – Mỹ. Sắc lệnh thứ hai (có thể gọi là chống bán phá giá), yêu cầu các quan chức thương mại Mỹ đẩy nhanh việc thu thuế chống bán phá giá và các loại thuế cao đã được áp dụng đối với những sản phẩm từ nước ngoài do trợ giá hay trợ cấp một cách bất hợp pháp.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Tổng thống Donald Trump khẳng định động thái trên sẽ tạo điều kiện cho sự phục hồi mạnh của lĩnh vực chế tạo Mỹ, ông nói: “Chúng ta sẽ bảo vệ ngành công nghiệp của đất nước và tạo ra một sân chơi công bằng cho người lao động Mỹ...” Phát biểu sau khi ký hai sắc lệnh, ông Trump nhấn mạnh tình trạng “đánh cắp sự thịnh vượng của Mỹ sẽ chấm dứt”, đồng thời tuyên bố chính quyền của ông sẽ có hành động cần thiết và hợp pháp để chấm dứt các vụ lạm dụng thương mại. Ông Trump cũng cho rằng “hàng nghìn nhà máy đã bị đánh cắp khỏi đất nước” và cam kết tạo “sân chơi công bằng” cho người lao động Mỹ.

Bộ Thương mại và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) có trách nhiệm nghiên cứu về mức thuế quan của các nước đối tác, những rào cản phi thuế quan, trợ cấp chính phủ, vấn đề quyền sử hữu trí tuệ cùng những hình thức giao dịch thương mại đi ngược với lợi ích của nước Mỹ trong vòng 90 ngày.

Trong báo cáo thường niên về “Ước tính tình hình thương mại hàng hoá quốc gia đối với các vấn đề rào cản thương mại quốc tế năm 2017” được công bố ngày 31-1, USTR đã chỉ trích Tokyo về các rào cản lớn trong sản phẩm nông nghiệp và ôtô. Còn Trung Quốc cũng bị chỉ trích về tình trạng công suất dư thừa trong ngành công nghiệp sản xuất thép và nhôm, do các chính sách hỗ trợ của Bắc Kinh gây ra.

Theo Bộ trưởng Ngoại thương Mỹ Wilbur Ross, trong vòng 3 tháng tới đây sẽ thiết lập một danh sách “từng quốc gia, từng món hàng, từng trường hợp gian lận” trong giao dịch với Mỹ. Các châu lục đều bị đặt trong tầm nhắm của Mỹ. Tuy nhiên, các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Mexico, Ireland, Việt Nam, Italy, Hàn Quốc, Malaysia, Ấn Độ, Thái Lan, Pháp, Thụy Sỹ, Đài Loan, Indonesia và Canada được Mỹ coi là trọng điểm.

Trước đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố sẽ mạnh tay đối phó với các hành vi cạnh tranh thương mại không công bằng của các nước khác, đồng thời để ngỏ khả năng sẽ bỏ qua mọi phán quyết của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) mà Washington cho là can thiệp vào chủ quyền nước này.

Trong một tài liệu về chương trình nghị sự các chính sách thương mại hằng năm, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) cho biết Chính quyền Washington "sẽ không khoan nhượng" đối với các hành vi thương mại không công bằng nhằm "bóp méo" các thị trường, bao gồm thao túng tiền tệ, trợ cấp chính phủ không công bằng hay hành vi trộm cắp sở hữu trí tuệ. Theo tài liệu này, Mỹ sẽ bỏ qua một số phán quyết của WTO có thể làm suy yếu hiệu quả của các biện pháp mà cơ quan thương mại có trụ sở tại Geneva (Thụy Sĩ) trước đó đã "bật đèn xanh" trong cuộc chiến chống lại hành vi thương mại không công bằng. Chính quyền Tổng thống Trump sẽ hành động mạnh mẽ khi cần thiết để ngăn chặn hành vi trên, cũng như khuyến khích sự cạnh tranh thị trường thực sự.

Phác thảo nhiều kế hoạch thương mại đầu tiên của Tổng thống Trump, tài liệu cũng cho biết chính quyền mới đã lên kế hoạch tuân thủ luật thương mại của Mỹ, bảo vệ chủ quyền quốc gia trong chính sách thương mại, cũng như sử dụng mọi đòn bẩy thích hợp để khai thác các thị trường nước ngoài cho các sản phẩm xuất khẩu của Mỹ.

Giới quan sát nhận định tài liệu trên đã phát đi tín hiệu cho thấy Chính quyền Tổng thống Trump đang nỗ lực hiện thực hóa những cam kết trong chiến dịch tranh cử của ông là giảm thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc và Mexico, đồng thời mang việc làm trở lại nước Mỹ. Tài liệu này cũng thể hiện lập trường trái ngược với chính quyền của Tổng thống tiền nhiệm Barack Obama (Ba-rắc Ô-ba-ma) về việc tuân thủ chặt chẽ các quy định của WTO trong việc đối phó với các hành vi thương mại không công bằng của các nước khác.

Tại châu Âu, Đức là quốc gia phản ứng mạnh nhất. Ngày 6-2 Thủ tướng Đức Angela Merkel đã thể hiện rõ lập trường của Berlin phản đối mọi hành động đơn phương nhằm đánh thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của nước này, trong bối cảnh Mỹ đe dọa áp thuế đối với các loại ô tô của Đức xuất sang thị trường Mỹ. Bộ trưởng Thương mại Đức Brigitte Zypries lưu ý Washington rằng, lý do làm cho cán cân ngoại thương Mỹ - Đức, nghiêng về phía Đức và tăng gấp đôi trong 10 năm, từ khoảng 28,8 tỷ Euro năm 2006 lên 49 tỷ Euro năm 2016 không phải vì nước ngoài mà một phần là do lỗi xí nghiệp Mỹ cạnh tranh yếu.

Trung Quốc cũng đã phản ứng dữ dội với phát ngôn của ông Trump và nói rằng sự mất cân bằng trong thương mại Mỹ - Trung chủ yếu là kết quả của sự khác biệt giữa cấu trúc kinh tế và giai đoạn phát triển của hai nước.

Ảnh minh họa. (Ảnh: Reuters)

Thủ tướng Italy Paolo Gentiloni trước những chỉ trích của Mỹ rằng Roma “lạm dụng tự do mậu dịch” cho biết, tại hội nghị Thượng đỉnh G7 vào tháng 5 tới đây tại Sicile, khi có Tổng thống Mỹ tham dự, ông sẽ kêu gọi “tái xác định niềm tin vào kinh tế tự do và xã hội rộng mở” cội nguồn của sự phồn vinh từ nhiều thập niên qua.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cũng tổ chức các cuộc họp ở Brussels để bàn luận về một thỏa thuận thương mại giữa EU và Nhật Bản, trong đó cả bà Merkel và ông Gentiloni đều tỏ ra ủng hộ nhiệt tình việc duy trì chính sách thương mại tự do.

Bộ Thương mại Singapore cũng cảnh báo việc gia tăng chủ nghĩa bảo hộ ở phương Tây sẽ đe dọa tăng trưởng kinh tế toàn cầu, trong khi kết quả của các cuộc bầu cử sắp tới tại châu Âu có thể đe dọa tương lai của Eurozone trong bối cảnh Anh đang trong tiến trình Brexit.

Tại Bắc Mỹ, Thủ tướng Canada, ông Justin Trudeau tuy không muốn đối đầu với Donald Trump nhưng cũng khẳng định chủ trương của Ottawa là “tăng trưởng đồng đều”.

Như vậy, với chủ trương “Chống gây hại cho kinh tế Mỹ”, Tổng thống Donald Trump đã có những động thái đầu tiền nhằm làm rõ nguyên nhân thâm hụt thương mại và định hình lại chính sách mà ông gọi là “thương mại công bằng”. Theo đó, các biện pháp bảo hộ mậu dịch đã dần hé lộ khiến nhiều đối tác lớn của Mỹ cũng tỏ ra quan ngại và phản ứng gay gắt.

Hà Dương (Theo VOV, TTXVN)