Y Bih Alêô - người con ưu tú của Tây Nguyên

Tháng 6/2023, tỉnh Quảng Trị tổ chức kỷ niệm 50 năm Ngày ra mắt Trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (6/6/1973 – 6/6/2023) tại huyện Cam Lộ.

Mặc dù chỉ tồn tại gần tròn hai năm, từ tháng 6/1973 đến tháng 5/1975 nhưng Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trên cơ sở hiệp thương giữa Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hòa bình Việt Nam đã góp phần to lớn trên mặt trận ngoại giao, làm nên thắng lợi của cuộc kháng chiến về đích trong niềm vui đất nước hòa bình, thống nhất.

Trong ký ức những người còn sống và từng làm việc ở trụ sở chính phủ ngày đó, mặc dù gọi là “lâm thời”, nhưng vẫn đầy đủ các thành phần gồm 8 bộ trưởng, 12 thứ trưởng.

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và Trưởng Ban Dân vận Trung ương Bùi Thị Minh Hoài tham quan di tích Trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ảnh: SGGP

Ít ai biết rằng, trong thành phần nội các của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam có một người con ưu tú của đất Tây Nguyên – ông Y Bih Alêô. Sinh năm 1901 tại tỉnh Đắk Lắk, ông Y Bih Alêô theo học tại một ngôi trường của Pháp, từng làm thông dịch và tham gia lực lượng bảo an của quân đội Pháp. Tuy nhiên, sớm thấy dã tâm của thực dân Pháp, ông đã chống lệnh cấp trên, không chịu đàn áp những người tham gia biểu tình chống sưu cao, thuế nặng, ông bị chính người Pháp cầm tù. Chính thời gian trong tù ngục, ông đã được những người bạn tù cộng sản giác ngộ nên sau khi ra tù ông đã tham gia lực lượng Cứu quốc quân của Việt Minh.

Trong kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ, ông Y Bih Alêô luôn hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, quân đội giao. Với vai trò người lính ông tham gia hàng chục chiến dịch, tham gia hàng trăm trận đánh. Với vai trò nhân sĩ, trí thức tiêu biểu ông đã tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên tham gia cách mạng. Tháng 10/1960, tại căn cứ Kon Hà Nừng ở An Khê (tỉnh Gia Lai), đại biểu các dân tộc Tây Nguyên và miền núi phía tây duyên hải miền Trung đã họp tuyên bố lời kêu gọi các dân tộc Tây Nguyên đoàn kết, chống Mỹ - Diệm, sau đó cử đoàn đại biểu do ông Y Bih Alêô làm Trưởng đoàn dự Đại hội thành lập Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam. Năm 1968, sau khi hiệp thương giữa Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hòa bình Việt Nam thành Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, ông Y Bih Alêô đại diện các dân tộc Tây Nguyên được cử làm thành viên của Hội đồng cố vấn cho Chính phủ.

Sau ngày đất nước hòa bình, năm 1977, tại Đại hội dân tộc thống nhất Việt Nam,  ông Y Bih Alêô được bầu làm Ủy viên Đoàn Chủ tịch và là Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Đắk Lắk. Ông Y Bih Alêô mất vào năm 1987 tại quê hương.

Bằng cuộc đời cống hiến cho cách mạng và công lao to lớn, ông Y Bih Alêô đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương kháng chiến chống Pháp hạng Nhất, Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng Nhất, Huân chương Đại đoàn kết… Ngày nay, có một con đường ở TP. Buôn Ma Thuột mang tên ông.

50 năm, kỷ niệm ngày ra mắt Trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, hẳn trong muôn vàn ký ức, những trang sử viết về giai đoạn này của Chính phủ lâm thời sẽ có những ký ức, những dòng ghi chép về Y Bih Alêô, một người con ưu tú của đất Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng. Nói như lời khắc trên tấm bia ở Khu di tích Trụ sở Chính phủ lâm thời của bà Nguyễn Thị Bình: “… Năm tháng và cát bụi có thể làm mờ dấu chân của những người làm nên lịch sử, nhưng những giá trị thiêng liêng của lịch sử nhân văn vì tự do, độc lập của các dân tộc sẽ trường tồn cùng nhân loại”.

Triều Nguyễn